در حدود ده قرن پيش از «كمدي الهي» شرح سفر يك آدم زنده به دنياي ارواح در «ارداويراف نامه» كه از آثار معروف زرتشتي است آمده است. «ارداويراف» يك مصلح زرتشتي است كه بدنياي ارواح صعود مي‌كند تا در آنجا حقيقت را از نزديك ببيند و خبر آن را به خاك نشينان برساند. اين مجموعه تا حدي مفصل است، و ترجمه تمام آن قبلا توسط مرحوم رشيد ياسمي منتشر شده است. 

از بررسي عميق اين لايه عرفاني است كه به تفاوت بنيادين انسان شناسي شرقي با انسان شناسي غربي پي مي بريم . تجلي اين انسان شناسي ايران ـ اسلامي را ما در نگاه متفاوت انسان با خدا و نمودهاي مختلف آن مي بينيم . كه در آثار چهار شاعر برجسته و شهير ايراني يعني حافظ ، مولوي، سعدي و فردوسي قابل رديابي است . اينان معرف و نماد هويت ايراني اند. مبناي فكري و انسان شناسي آنان نيز به يكي از عميق ترين لايه هويت و فرهنگ ايراني يعني لايه عرفاني با ويژگي هاي خاص آن بر مي‌گردد. 

در مسائل حکومتی ،شریعت محمدی(ص) ،صرفا به چند توصیه ی جدی بسنده کرده است. «عدالت،نظم،مشورت،پرهیز جدی از استبداد،پرهیز از ستمگری وستم پذیری،پایبندی به قرار دادها وعهدو پیمانها،ورعایت حقوق دوجانبه ی حاکمان وملت». جز این ،هیچگونه مدل حکومتی (از نوع ریاستی،پارلمانی،یا سلطنتی ویا جمهوری وامثال آن)ارائه نکرده وآن را به مردم واگذار کرده است.البته «توصیه به استفاده از تجارب بشر »مکررا تاکید شده است 

من بگویم حالت قاضی تمام— زانکه رشوت گیرد او از خلق عام**او همی بیند که دارد نام وننگ— در شود در نار دوزخ بیدرنگ**رشوت بسیار و زرهای یتیم— در نهانی گیرد او از روی بیم **پس یتیم بیکسی پیدا کند— مال او در دفتر خود جاکند**…. 

مصلحت آن است كه دولت نهم عوض نشود/ نگفتن اثرات تحریم ها به مردم از ویژگی های دولت اصولگراست

در دوران گذشته NGOها را درست كردند، با هدف این‌كه نشان بدهند مردم با نظام مقابله می‌كنند. در دوران آقای خاتمی كار بزرگ اقتصادی انجام نشد و تنها كارهای نیمه كاره دولت آقای هاشمی را تكمیل كردند. اگر بخواهیم پرونده اقتصادی دولت نهم را با دو دولت گذشته مقایسه كنیم یقینا پرونده آبرومندانه‌تر و سرفرازانه‌تری را پیش رو خواهیم داشت. 

شرکت در انتخاباتی که همه نامزدهای آن اصولگرا هستند، مشروعیت بخشی به روند خطرناک استحاله «جمهوری اسلامی ایران» به «دولت اسلامی» یا «استبداد دینی» است. این خواست کانون قدرت است که سقف رقابت سیاسی را در ایران بین نامزدهای اصولگرا قرار دهد و اصلاح‌طلبان با حمایت از یک نامزد اصولگرا آن روند را تأیید کنند، تا از شهر رانده شوند و از ده مانده.   

ما که مسلمان ایم اسلام را انتخاب کردیم و معتقدیم که اسلام آخرین دین الهی و کامل ترین همه ادیان است . ولی نمی توان این اعتقاد را به اجبار به دیگری تحمیل کرد ، زیرا دیگری هم باید تحقیق و جستجو بکند تا یقینا به این نتیجه برسد . بنابر این مادامی که پیروان ادیان به یک نتیجه واحد نرسیده اند ، باید برای استقرار صلح جهانی ، به همه ادیان احترام گذارد و به آنها اهمیت داد و امکاناتی را برای آنان فراهم کرد که بتوانند جستجوی خودشان را ادامه بدهند تا در راه وحدت ادیان موفق بشوند  

(این مقاله در سال ۱۳۷۵ نوشته شده ‏و در مجله گزارش ، شماره ۶۴ ( خرداد ۱۳۷۵ ) نیز به طبع رسیده است)   شخصیت و هویت هر ملت وابسته به فرهنگ ، تمدن ، عادات و رسوم اوست نه به مرزهای سیاسی که هرچند وقت به مناسبت های مختلفی تغییر می کند . فرهنگ و تمدن ایرانی همان است که نظامی را در گنجه ، مولوی را در بلخ ، ناصرخسرو را در افغانستان فعلی ، رودکی و سوزنی و … را در سمرقند ، سعدی و حافظ را در شیراز و اقبال لاهوری را در لاهور به جهان عرضه می دارد  

روزه گرفتن در ميان اديان الهي، تاريخي بس طولاني دارد و از جمله عبادات ديريني است كه پيدايش آن را مي‌توان با رانده شدن حضرت آدم و حوا از بهشت مقارن دانست. بعضي مفسران مي‌گويند كه خداوند روزه روزهاي سيزدهم، چهاردهم و پانزدهم هر ماه را بر آدم صفي واجب كرد، علت آن بود هنگامي كه آدم به زمين آمد از گرمي و تابش آفتاب سوخت و سياه شد ولي پس از روزه بدنش سفيد شد و به اين جهت آن سه روز را ايام البيض خواندند 

درباره نسبت طاعات و عبادات و ارتباط آنها با آموزه های عرفانی باید گفت که نه تنها روزه بلکه همه عبادات بر اساس سیر و سلوک عرفانی تشریع شده و اگر این سیر و سلوک در عبادات نباشد آن عبادت حیثیت رساندن شخص عابد را به ساحت غیبی وجودش ندارد و صرف عمل ظاهری است که شاید انجام آن فایده چندانی نداشته باشد ؛ اما آن که چرا در عبادات حیثیت ایصال به غیبت است ، به مطلب دیگری برمی گردد که بزرگان عرفان از آن به « خلع و لبس تکوینی » تعبیر می کنند