سرتیپ مهندس عبدالرزاق خان بغایری
عبدالرزاق بغایری) پدر عبدالرزاق ، ملامحمد حسن ، نوادة دختری ملا محراب گیلانی ، از عرفای قرن اخیر و مادرش دختر میرزا مهدی خان منشی ، از خوانین کروَن اصفهان بود که در اصل از بحرین و بصره به ایران آمده بودند و دردربار نادرشاه و کریم خان زند خدمت می کردند و نسبشان به حبیب بن مظاهر می رسد( معروف به عبدالرزاق‌خان مهندس بغایری (۱۲۴۸ هجری شمسی سبزوار – ۱۳۳۲ هجری شمسی تهران) از استادان ریاضی و مهندسی در مدرسه دارالفنون بود. وی از پیشگامان معاصر فن نقشه‌برداری و علم جغرافیا در ایران است و تلفظ نام او به هر دو شکل بَغایری و بُغایری درست است.
نخست به همراه خانواده خود به اصفهان رفت و پس از آن به تهران آمد. تحصیلات اولیه را نزد پدر آموخت و آن‌گاه وارد دارالفنون شد و پس از شش سال در رشتهٔ مهندسی فارغ‌التحصیل گردید. او در دارالفنون از شاگردان نجم‌الدوله بود. وی در آنجا در رشته‌های ریاضیات و نجوم و مهندسی و نقشه‌برداری تحصیل کرد.
پس از اتمام تحصیل، به تدریس ریاضیات و جغرافیا در آن مدرسه اشتغال ورزید. در ضمن، در مدرسه علوم سیاسی وزارت خارجه نیز، از همان اوان برپایی، تدریس جغرافیا و هیئت می‌کرد. بغایری در تعیین خطوط مرزی و نقشه‌برداری از مرزهای ایران مأموریت داشته‌است.
از کارهای او ترسیم نقشهٔ ایران، تعیین «انحراف قبله»، تهیه «نقشهٔ پنج قارهٔ عالم»، «نقشهٔ تهران» و ساختن قطب‌نمای قبله‌نمارا می‌توان نام برد. از تألیفات اوست: «اصول علم جغرافیا»، «معرفةالقبله»، «ما مهندس داریم».
پدر علم جغرافیای ایران مرحوم سرتیپ بغایری از ارادتمندان و سرسپردگان بزرگان سلسله نعمت اللهیه سیطانعلیشاهی بوده و در کنار کسب مدارج علم جغرافیا در علوم باطنی نیز طی طریق نموده و بدنبال کشف علوم حقیقی نیز بودند وی زحمات بسیاری در مورد علم جغرافیای ایران در آن دوران با نبود وسائل پیشرفته امروزی کشیده و نقشه های مهمی را از خود به جای گذاشته اند که در بسیاری از کتب جغرافیائی شرح حال و خدمات ایشان به جغرافیای کشور و پرورش اساتیدی بزرگ در مدرسه دارالفنون جهت خدمت به ملت ایران ثبت و ضبط می باشد و همچنین در کتاب نابغه علم و عرفان اثر حضرت آقای حاج سلطانحسین تابنده کنابادی (رضا علیشاه) اعلی الله مقامه الشریف در ذیل عنوان “فقرای تهران” در صفحه 469 چاپ سوم (چاپ اول انتشارات حقیقت) آمده است:
“جناب سرتیپ عبدالرزاق مهندس بغایری از بزرگترین مهندسین جهان و مایه افتخار دانشمندان ایران می باشد … جناب سرتیپ در 22 محرم سال 1286 قمری متولد شده و سال ها به تحصیل علوم اشتغال داشت و در علوم ریاضی و هیئت و نجوم و هندسه و حساب و سایر علوم تبحر یافت و امروز در علوم ریاضی در ایران بی نظیر و بیشتر بلکه قریب تمام رجال و دانشمندان ایران نزد او تلمذ نموده و بدان افتخار دارند.”
از جمله آيه الله ميرزا محمدعلي شاه آبادي طبق نوشته آقای عبدالرضا مظاهري نیز از جمله کسانی بوده اند که نزد ایشان تلمذ نموده اند “ماهنامه – اطلاعات حکمت و معرفت – 1387 – سال 1 – شماره 1، فروردین – تاريخ شمسی نشر 00/01/1387.”
جناب عبدالرزاق خان بغایری در سال 1312 قمری در حضرت عبدالعظیم خدمت جناب حاج شیخ عبدالله ( رحمت علیشاه)،راهنمایی به فقر شد…
مهندس بغایری در بالاترین درجهٔ نظامی خود، به سرتیپی نائل گردیدند. سرانجام، وی در ۸۴ سالگی در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۳۲ درگذشت، و چون شوهر دختر میرزا محمدحسین فروغی _ یعنی شوهرخواهر محمدعلی فروغی _ بود، جنازه‌اش را در گورستان ابن بابویه، در مقبرهٔ خانوادگی فروغی، به خاک سپردند. رحمه الله علیه.
استاد گرانمایه وارجمند جناب آقای سعید بختیاری مدیر، مسئول و صاحب امتیاز موسسه جغرافیایی و کارتو گرافی گیتا شناسی در حین گفتگو بنا به یاد مرحوم سرتیپ بغایری و تحقیق در مورد نوشتن مقاله ” بیدخت،عرفان و ایران از هم جدائی ناپذیرند “ که در سایت مجذوبان نور مندرج است به حقیر مهرداد مصوری بیان نمودند که:
مرحوم سرتیپ عبدالرزاق خان بغایری پدر علم جغرافیا در ایران بوده و از فرزانگانی بودند که جامعه ایران دیگر نمی تواند همانندی مثل ایشان را پیدا نموده و بیاورد.
تهران – دیماه 1389
گردآورنده: مهرداد مصوری
ساعتی است که مرحوم بغایری 90 سال پیش اختراع کرده و این ساعت آفتابی هم اکنون در موزه ملک نگهداری میشود که قبلا هم یک باربه سرقت رفته و گم شده بود که مدتی است پس از پیدا شدن در آن موزه قرار گرفته است