دکتر میرشهرام صفری

زخمی که در ساعات روز ایجاد شده باشد زودتر از زخم در شب بهبود پیدا می‌کند

تحقیقاتی که اخیراً صورت گرفته حاکی از آن است که سلول‌های ترمیم‌کننده زخم دارای نوعی ساعت زیستی هستند که باعث می‌شود فعالیت آنها در طول روز به مراتب بیشتر از شب باشد. به این ترتیب، زخمی که در طول روز ایجاد شده باشد سریع‌تر ترمیم می‌شود.

در گذشته، زیست‌شناسان و متخصصان مغز و اعصاب بر این اعتقاد بودند که «ساعت زیستی» یا ساعت بیولوژیکی تنظیم‌کننده فعالیت بدن فقط در مغز وجود دارد و علائم تغییر زمان را از چشم دریافت می‌کند. تحقیقات بعدی نشان داده بود که بعضی دیگر از اندام‌های بدن، از جمله ریه‌ها و کبد هم به طور مستقل قادر به تنظیم وقت فعالیت شبانه‌روزی خود هستند، هرچند مشخص نبود که چگونه این تنظیم صورت می‌گیرد در حالی که سلول‌های دیگر بدن برای این منظور به محرک برونی نیاز دارند.

به گزارش نوروسافاری به نقل از ساینس، پژوهشگران آزمایشگاه بیولوژی مولکولی کمبریج وابسته به شورای تحقیقات پزشکی برای پی بردن به این راز، تحقیقاتی را آغاز کردند با این امید که کشف کنند سلول‌های اندام‌هایی مانند کبد و ریه چگونه وقت را تشخیص می‌دهند.
برای این منظور آنان سلول‌های موسوم به فیبروبلاست در پوست را که برای ترمیم زخم‌ها ضروری است مورد آزمایش قرار دادند. هنگامی زخمی روی پوست ایجاد می‌شود، این سلول‌ها شکاف ایجادشده توسط زخم را اشغال می‌کنند. اگرچه این سلول‌ها علائمی از ساعت اصلی در مغز دریافت نمی‌کنند، اما مشخص شده است که به نحوی، طبق نوعی ساعت زیستی فعالیت دارند. نتیجه این تحقیقات اهمیت زمان انجام عمل جراحی در سرعت ترمیم زخم ناشی از آن را نشان می‌دهد. 

با توجه به این خصوصیت، گروه تحقیقاتی درصدد یافتن پروتئینی در داخل این سلول‌ها برآمد که باید تنظیم‌کننده روند فعالیت آنها در شبانه‌روز باشد. در این بررسی، آنان به نتیجه‌ای غیرمنتظره دست یافتند: مشخص شد که پروتئین مسئول تنظیم فعالیت این سلول، عمدتاً در ساعات روز کار می‌کند.

جان اونیل، سرپرست گروه پژوهش، گفته است که پژوهشگران سپس برای اطمینان از این کشف جدید، سلول‌های فیبروبلاست را در یک «پتری دیش» (ظرف کشت آزمایشگاهی) کشت دادند و متوجه شدند که درمقایسه با ساعت‌های شب، این سلول‌ها در طول روز با سرعت به‌مراتب بیشتری سطح ظرف را پر کردند. وی گفته است که تفاوت در سرعت ترمیم در روز نسبت به شب کاملاً مشهود بود.

آزمایش روی موش‌های آزمایشگاهی نشان داد که زخمی که آنها در طول ساعات بیداری برمی‌داشتند به مراتب سریع‌تر از زخم در زمان استراحت بهبود می‌یافت و تعداد فیبروبلاست‌های «اعزامی» به خلأ ایجادشده توسط زخم در طول روز دو برابر تعداد آنها در طول ساعات شب بود. پرفسور اونیل این نتیجه را «حیرت‌آور» توصیف کرده است.

در مرحله بعدی، گروه پژوهش درصدد برآمدند مشخص کنند که آیا همین واکنش در انسان هم وجود دارد یا نه. آنان با استفاده از آمار مربوط به سوختگی، که از جمله شامل زمان آن است، دریافتند که زخم‌هایی که در ساعات شب وارد شود به طور متوسط یازده روز دیرتر از زخم در روز ترمیم پیدا می‌کند.

سرپرست گروه پژوهش تأکید دارد که برای رسیدن به نتیجه قطعی و نهایی، تحقیقات بیشتری لازم است اما نتیجه نهایی می‌تواند در زمینه پزشکی قابل استفاده باشد. براساس کشف جدید: «اگر جراحی در ساعات اولیه‌ی روز انجام گیرد، زخم آن نسبت به زخم جراحی در ساعات غروب یا شب با سرعت بیشتری ترمیم می‌شود».

لینک مقاله در ژورنال Science Translational Medicine:

Circadian actin dynamics drive rhythmic fibroblast mobilization during wound healing

لینک خبر در وبسایت ساینس:

Daytime wounds heal more quickly than those suffered at night

ترجمه و نشر اولیه خبر: بی‌بی‌سی