بسم الله الرّحمن الرّحیم

یک مثلی مشهور شده، یعنی یک قاعده‌ی فقهی‌ست در واقع، می‌گوید: “هر سلامی را علیک واجب است”. یعنی هر کس بهتون سلامی کرد باید جوابی بدهید به آن. علیک یعنی بر خودت باد همین موهبت‌ها. هر کسی که تبریک گفت باید جواب بهش داد. من همین چیزها را بلدم تمام عمرم این کار را می‌کردم، حتی در کارهای دولتی و کارهای اجتماعی که بودم، سعی داشتم حتی به مراجعین هم یک جوابی می‌دادم به هر جهت. این جواب حسنش این است یکی واقعاً تعیین می‌کند خودِ جواب را، که مسأله چیه، یکی هم این است که نشان می‌دهد که به گفته‌ی تو توجه کردم. حالا در ایام عید خب همه تبریک می‌گویند، آقایان و خانم‌های فقرا همگی به من تبریک گفتند و من این همه محبت‌ها و این همه تبریکات را اگر به صِرف در عالمِ جوابِ سلام بگیریم من قدرت ندارم این همه جواب بدهم. بنابراین قاعدتاً معفو هستم. این است که از همه‌ی اخوان، از همه‌ی خواهرها خواهش می‌کنم من را ببخشند اگر جوابی ندادم نه اینکه به این قاعده توجه ندارم، نه. بلکه به واسطه‌ی اینکه قدرت انجامش را کلاً ندارم. همین جور در مورد مستحبات؛ در مورد مستحبات شرعی هم حالا از این قاعده‌ی اخلاقی یک خرده پایین بیاییم به قاعده‌ی شریعتی و فقهی برسیم. در قواعد فقهی هم دارد غیر از واجبات که به هر صورت باید انجام بشود و حتی بسیاری موارد، خود خداوند در ضمن آن حکم شرعی دستور داده است که اگر امکان اجرایش نبود به جای آن چه‌کار، چه بکنیم. که ما در خیلی موارد هست، در مورد نماز، یک نماز بیمار داریم و امثال اینها. ولی اکتفا به نماز بیمار هم صحیح نیست بلکه باید بعداً جبران کرد. حالا من در این مورد جبرانی که می‌توانم بکنم؛ این دعا برای همگی و تبریک و مبارک بودن، گفته‌ی من برای همه هست. وسیله‌ی دیگری ندارم جز این وسیله و امیدوارم همه‌ی آقایان و خانم‌ها توجه به این امر داشته باشند، ان‌شاءالله.

روز رحلت آقای شمس‌الدین حائری و ان‌شاءالله خداوند آن مرحوم را رحمت کند و الان یقیناً روح او در جمع ما حاضر است. البته به همین مناسبت خب بعضی فرزندانشان که در خارج از ایران بودند، تهران آمدند که یکی از آقایان حائری‌ها هم اجازه‌ی نماز دارند و مورد توجه همه هستند. ان‌شاءالله به یاد آن مرحوم برای او رحمت و شفاعت فراهم کند و برای ما هم ارادت و دوستی، ان‌شاءالله. متداول است می‌گویند برای یادآوری ارتباط دوستانه بین خودِ ما به این معنی که فرض کنید که خودتان وقتی دوستی دارید و با این دوستی مدت‌ها با هم زندگی می‌کنید، بعداً اگر مدتی او غایب شد، به دیدارِ هم رسیدید، به یکدیگر تبریک می‌گویید یعنی اعلامِ شادی می‌کنید. مبارک‌بادِ عید هم برای این است. در واقع اعلام شادی‌ست، ما اعلام می‌کنیم که از امروز شادیم. امروز چه خصوصیتی دارد؟ امروز فقط خصوصیتش این است که خداوند موجباتی فراهم کرده که ما یادآوری گذشته را بکنیم. از خطایامون عذرخواهی کنیم و بر تعداد نیکی‌هایمان بیفزاییم. ان‌شاءالله همین موقعیت باشد. با اجازه‌ی آقایان و خانم‌ها، برادران دینی مرخص می‌شوم. برای اینکه کسالتم خب هنوز، آن حالتِ ضعفی که ایجاد می‌کند هست و کم کم ان‌شاءالله بهتر می‌شوم. فعلاً ناچارم این رعایت را بکنم و خودم را محروم از جلسه‌ی فقرا بکنم، موقتاً، در بعضی جلسات. خیلی متشکرم.