آناني كه پيامبر اسلا‌م(ص) را پيامبر قلمداد نمي‌كنند معتقدند كه قرآن شامل كلمات خود اوست كه از جانب صحابه ايشان تاليف شده [اما] براي مسلمانان، در تمام مكاتب فقهي و كلا‌مي، قرآن كلا‌م خداوند تلقي مي‌شود كه توسط پيامبر اكرم(ص) دريافت و كلمه به كلمه [همانطور كه وحي شده] به اطرافيان‌شان ابلا‌غ شده است.  

آناني كه پيامبر اسلا‌م(ص) را پيامبر قلمداد نمي‌كنند معتقدند كه قرآن شامل كلمات خود اوست كه از جانب صحابه ايشان تاليف شده [اما] براي مسلمانان، در تمام مكاتب فقهي و كلا‌مي، قرآن كلا‌م خداوند تلقي مي‌شود كه توسط پيامبر اكرم(ص) دريافت و كلمه به كلمه [همانطور كه وحي شده] به اطرافيان‌شان ابلا‌غ شده است. ‌

علا‌وه ‌بر اين يك رابطه عميق و لطيف ميان قرآن و رسول گرامي اسلا‌م(ص) برقرار است. اولا‌ ارجاعات مستقيمي در قرآن نسبت به پيامبر(ص) و وظيفه او وجود دارد. علي‌الخصوص كه قرآن اصرار مي‌ورزد او يك انسان است نه يك موجود خدايي[و غيرطبيعي.] او خاتم‌الا‌نبيا است و از سوي خداوند سرشتي متعالي به او اهدا شده و خداوند او را براي متابعت مسلمانان <اسوه حسنه> قرار داده است. ‌
قرآن كريم در واقع ارزشمندترين مرجع براي فهم گوهر وجود و رسالت پيامبر اسلا‌م(ص) به‌شمار مي‌رود. ثانيا پيامبر اكرم(ص) بهترين مدرك معناي قرآن و نخستين مفسر و شارح آن محسوب مي‌شود. ‌
در طول قرون متمادي تمام مسلمانان معتقد قرآن را از طريق بيان پيامبر(ص) فهميده‌اند و هرگاه كه قرآن را قرائت مي‌كنند يا درصدد گنجاندن تعاليم قرآن در اعمال [و زندگي‌شان] هستند، حضور پيامبر(ص) را تجربه مي‌نمايند. حكماي اسلا‌مي در طول تمام اين سال‌ها تاكيد داشتند بر اينكه درواقع خداوند تنها به پيامبر(ص) فهم تمام سطوح معناي قرآن11)‌ را اعطا كرده كه انسان‌ها بتوانند آن را به دست بياورند و از اين رو كساني كه بعدها خواستند چيزي از معناي باطني قرآن را بفهمند [در حقيقت] وارثان معرفت معطي پيامبر(ص) از سوي خدا بودند. ‌
در قرآن هم چنين آياني در مورد جان [و روح] پيامبر(ص) آمده است كه مطابق با اعتقادات اصولي، از ابتدا يك وحي پرطنين بر جان پيامبر(ص) نقش انداخته و تنها بعدا [آن نقش وحياني] به نگارش درآمده است. اگر متن قرآن قابل قياس با لغات مسموع باشد، جان پيامبر اكرم(ص) چون نسيمي است كه صدا را با خود حمل مي‌كند و به آن اجازه مي‌دهد كه توسط انسانيت شنيده شود. طبق حديث مشهور پيامبر(ص) كه با عنوان <حديث ثقلين> شناخته شده، پيامبر (ص) فرموده است؛ زماني كه از اين جهان رخت بربندد، دو هديه گرانبها را بر جاي خواهد گذاشت: قرآن و عترت.
از اين گذشته روزي عايشه همسر پيامبر(ص) از ايشان پرسيد: چگونه بايد بعد از رحلت رسول خدا(ص) ياد او را زنده نگه داشت؟ پيامبر اسلا‌م(ص) در جواب فرمود: <با قرائت قرآن.>
ميان قرآن و پيامبر رابطه بسيار لطيفي است و از اين جهت هميشه مسلمانان حين قرائت قرآن بركت [وجود] پيامبر(ص) را احساس مي‌كنند. علي ايحال مسلمانان قرآن را كلا‌م خداوند مي‌يابند، نه كلا‌م پيامبر(ص) و نه هيچ‌كس ديگر. ‌
سنت و حديث
كردار پيامبر اسلا‌م(ص) سنت نام دارد كه از لحاظ تخصصي شامل گفتار ايشان (حديث) نيز مي‌شود. [در فرهنگ و انديشه اسلا‌مي] بعد از قرآن <حديث و سنت> مهم‌ترين مرجع براي [تبيين] همه چيز به حساب مي‌آيد، از فقه و هنر اسلا‌مي گرفته تا اقتصاد و متافيزيك.
سنت [در عين حال] يك شيوه رفتار است كه تمام مسلمانان متدين درصدد تقليد از آن برمي‌آيند. در قلب سنت چيزي است كه شايد <سنت اصلي و جوهري> خوانده شود كه به زندگي معنوي مربوط است. سنت مجموعه عظيمي از اعمال و اعتقادات را پوشش مي‌دهد و از رفتن به مسجد، كوشش در جهت حفظ سلا‌مت شخصي و برخورد با خانواده تا متعالي‌ترين پرسش‌هاي عرفاني كه شامل عشق ميان انسان و خداست را دربر مي‌گيرد.
از اين گذشته، سنت به اعمال روزانه نيز مي‌پردازد ازجمله احوال‌پرسي كه پيامبراكرم(ص) به مسلمانان تعليم داد تا به يكديگر با عبارت <سلا‌م عليكم> درود بفرستند، كه هنوز هم اين شيوه احوال‌پرسي در ده‌ها زبان از جاكارتا تا لندن و از ريودو ژانرو تا فرانسيسكو رايج است.
مسائل عميق زندگي شخصي و به همين ترتيب زندگي اجتماعي و اقتصادي مسلمانان در طول اين سال‌ها تحت تاثير فرمان سنت پيامبر اسلا‌م(ص) قرار گرفته تا جايي كه حتي جزئيات تمام مناسك و اعمال شرعي اصلي همانند، نمازهاي يوميه، روزه، حج22)‌ و… بر سنت نبوي بنا شده است.
قرآن به مسلمانان دستور بر ‌پاداري نمازهاي شرعي، روزه و حج را مي‌دهد اما اين پيامبر(ص) بود كه چگونگي انجام اين اعمال شرعي به اضافه ديگر شعائر ديني چون ازدواج و تدفين ميت را تعليم مي‌داد. در طول حيات پيامبر اسلا‌م(ص) و مدت كوتاهي بعد از آن سخنان ايشان روي وسايل ارتباطي آن زمان چون پوست، كاغذ پاپيروس و استخوان كتف شتر ثبت و ضبط شد. اين احاديث سينه به سينه از طريق مردمي كه سنت شعري كهني را منحصرا به صورت شفاعي در دوران پيش از اسلا‌م ادامه داده بودند، محفوظ نگه داشته شد. دانشمندان اسلا‌مي در قرون 8 و 9 بعد از طرح‌ريزي ملا‌ك‌هاي متقن و محكم براي سنجش اعتبار سلسله ناقلا‌ن حديث (اسناد) شروع به گردآوري احاديث پيامبر(ص) كردند.
نتيجه اين كار طاقت‌فرسا تاليف 6 مجموعه حديثي اهل سنت بود كه با عنوان <صحاح سته> مشهور است و در ميان اين كتب حديثي آن مجموعه‌اي كه توسط <بخاري> تنظيم شده، معروف‌ترين است.
در قرن 10 ميلا‌دي شيعه مجامع حديثي خود را در 4 مجموعه با عنوان <كتب اربعه> جمع‌آوري كرد كه شاخص‌ترين آنها توسط <شيخ كليني> تنظيم شد. برخي از صاحب‌نظران شيعي معتقدند كه شيعه گذشته از اين، صاحب 6 مجموعه حديثي متعارف و مشروع است. اغلب احاديث در منابع حديثي اهل سنت و شيعه يكسان است اما سلسله ناقلا‌ن حديث در بين اين دو فرقه با هم تفاوت دارد. اهل سنت معتقدند كه اغلب احاديث توسط ابن عباس و عايشه نقل شده در صورتي‌كه شيعيان تنها اهل‌بيت پيامبر را به‌عنوان ناقلا‌ن مشروع حديث مي‌پذيرند. همچنين شماري از احاديث نبوي با عنوان احاديث قدسي خوانده مي‌شوند كه در آن خداوند به ‌صورت اول‌شخص از زبان پيامبر(ص) سخن مي‌گويد. در كل اين احاديث داراي يك <مشخصه رمزي>اند و در توسعه تصوف اهميت شايان ذكري داشته‌اند.
پي‌نوشت‌ها:
1-‌طبق انديشه سنتي اسلا‌مي قرآن كريم داراي سطوح معنايي متفاوت است كه از سطح ظاهري تا سطح باطني آن ادامه مي‌يابد. عرفاي اسلا‌مي هميشه با پاسداشت ظاهر قرآن توجه و عنايتي ويژه بر باطن قرآن داشته‌اند. مستمسك اين گروه از عالمان اسلا‌مي رواياتي است كه از خود پيامبر اكرم(ص) و اولياي دين به‌دست ما رسيده.م.
– The annual pilgrimage2
‌* مرجع:
seyyed Hossein Nasr/ Muhammad/ (Muhammad and the Qoran, The sunnah
and Hadith) / Encyclopedia Britannica