نگاهی گذرا به تاریخ فقه نشان می دهد که مساله تقلید و نزاع بر سر چرایی و چگونگی آن پیشینه ای بس طولانی دارد . شاید بتوان مساله تقلید را یکی از مهم ترین و اساسی ترین مباحث فقه خواند چرا که اساس و پایه فهم دین و احکام شرع ، بر چگونگی درک و پذیرش اصول و فروع دین و احکام آن استوار است .
ارتداد، حکمی در قرآن یا میراثی از تورات؟ :
کتاب «فقه استدلالی در مسائل خلافی» اثر آیت الله سید محمد جواد غروی ، بر این مبنا نگاشته شده است که فقیه، حق ندارد بر مبنای گمان خود حکم دهد ، بلکه باید با استناد به کتاب خدا و سنت پیامبر و عقل، فتوای خود را ثابت نماید . آیت الله غروی ، این موضوع را به طور مفصل در کتاب «حجیت ظن فقیه و کاربرد آن در فقه» بررسی کرده است . بناء بر همین اندیشه در کتاب «فقه استدلالی» برای هر حکم فقهی ، استدلالات فراوانی ارائه شده و فتوای فقیهان که به خرافات آلوده شده و دامان فقه اسلامی را گرفته ، به نقد کشیده شده است. در یکی از فصل های کتاب «فقه استدلالی» ، موضوع «ارتداد» مطرح شده است که مقاله زیر ، خلاصه یی است از بحث های مطرح شده در این کتاب . البته در مقاله زیر، استنادات و دلائل مفصل مطرح شده در کتاب ، نیامده و فقط به ذکر نتایج اکتفا شده است . ….
غفلت فقهاء از هدف بعثت انبیاء :
کتاب «حجیت ظن فقیه و کاربرد آن در فقه» اثر آیت الله سید محمد جواد غروی در اثبات این موضوع نگاشته شده است که فقیه حق ندارد بر مبنای گمان خود حکم دهد ، بلکه باید با استناد به کتاب خداو سنت پیامبر و برهان های عقلی، فتوای خود را «ثابت نماید» . نظریه «ظن فقیه» که اساس نوشتن رساله های توضیح المسائل می باشد ، در این کتاب به طور جدی رد شده است و تقلید از ظن فقهاء مردود دانسته شده است . آیت الله غروی در این کتاب به طور مبسوط به آراء قائلین به «ظن فقیه» پاسخ گفته است . مطلب زیر در صفحات 115 تا 119 این کتاب آمده است . ….
شیوه معاویه در استبداد و انحصار :
از دیرزمان میان استبداد و جهل مردمان ارتباط مستقیمی برقرار بوده است و تمامی تلاش پیامبران آگاهی دادن به مردمان بوده تا خودشان بر علیه ظلم و برای برقراری قسط قیام نمایند . مستبدین در برابر این تعالیم چاره ای جز منحرف ساختن پیام و دعوت انبیاء نمی یافتند . دین خاتم هم از این قاعده مستثنی نبود و از همان ابتداء ، خرافات و موهوماتی جایگزین جان مایه کلام پیامبر گشت . این موضوع در کتاب «فقه استدلالی» اثر آیت الله غروی به طور مبسوط تبیین گشته و نشان داده شده که چطور این شیوه بر تمامی تاریخ اسلام حاکم بوده است . این مقاله قسمت کوچکی است از این بخش کتاب فقه استدلالی (ص 480 به بعد) ….
تقليد :
نگاهی گذرا به تاریخ فقه نشان می دهد که مساله تقلید و نزاع بر سر چرایی و چگونگی آن پیشینه ای بس طولانی دارد . شاید بتوان مساله تقلید را یکی از مهم ترین و اساسی ترین مباحث فقه خواند چرا که اساس و پایه فهم دین و احکام شرع ، بر چگونگی درک و پذیرش اصول و فروع دین و احکام آن استوار است . هم چنین «تقلید» بنیان دین داری و دین شناسی را پی ریزی می کند . از قدیم بین فقهاء شایع بوده است که نیازی نیست مومن به دین درباره چگونگی و چرایی صدور حکم و فتوی تحقیق کند ، بلکه باید بی چون و چرا و بدون پرس و جو ، پیروی محض از مجتهد نماید. اما در طول تاریخ فقه اسلامی و خصوصا فقه شیعه شاخص هایی بوده اند که موضوع تقلید ناآگاهانه و بی دلیل و برهان را مورد نقد قرار داده اند. آیت الله غروی که از برجسته ترین چهره های این جریان در عصر حاضراست ، معتقد است مکلف موظف است هر حکم و فتوایی را کاملامستدل و مستند به کتاب و سنت و عقل قبول کند و این تنها مخصوص اصول دین نیست بلکه در سایر فروعات نیز این حکم ساری و جاری است . وی معتقد است صدور حکم باید با ارائه دلایل اقامه شده از کتاب مجید و سنت قطعیه ونیز بر اساس علم و عقل بشر باشد ، در غیر اینصورت صدور فتوی جائز نیست . بناءبراین اجتهاد هم باید بر این سه اصل اساسی استوار باشد . مبسوط نظرات وی در این باب در کتاب «حجیت ظن فقیه» آمده و به طور خلاصه در مقدمه شرحی که وی بر رساله آیت الله بروجردی نگاشته ، ذکر شده است . مطلب زیر تلخیصی است از مقدمه همین کتاب ….
کتاب «حجیت ظن فقیه و کاربرد آن در فقه» اثر آیت الله غروی ، بیان این موضوع است که فقیه باید فتوای خود را با دلائل محکم از کتاب خدا ، سنت پیامبر و براهین عقلی اثبات نماید اما نظریه «ظن فقیه» که اساس نوشتن رساله های توضیح المسائل می باشد ، می گوید بر مکلف واجب است که از گمان فقیه تبعیت نماید . آیت الله غروی در این کتاب به طور مبسوط به آراء قائلین به «ظن فقیه» پاسخ گفته و این نظریه را آغاز انحراف فقه (در شیعه و اهل سنت) می داند . مطلب زیر از صفحات 109 به بعد این کتاب انتخاب شده است. ….
يكي از مسائلي كه در ميان فقهاء ما پذيرفته شده است ، اختلاف در فتاواست . آن قدر اين موضوع در فقه ، ريشه دار شده كه امروز كسي از خودش نمي پرسد كه اگر اين اختلافات ، بواقع مي بايد در دين خدا باشد پس چرا در قرآن مي گويد : «اگر از جانب غير خدا بود در آن اختلاف فراوان داشتيد» . پس بايد انديشيد كه دين ما از جانب چه كساني وضع شده است كه اختلاف در آن پديد آمده است . آيا دين داري ما مصداق اين آيه نشده است كه «آيا براي خدا شريكاني قائل شده اند كه برايشان شريعت دين را وضع مي كنند آن گونه كه خدا به آن اجازه نداده است؟» . اين مقاله خطبه كوتاهي است از اميرالمومنين در نكوهش اختلاف علماء در فتوا . ….
امسال در حالی ماه روزه را آغازکردیم که دیری از شنیدن خبر در گذشت نویسنده کتاب " مغرب و هلال" یعنی علامه سیدمحمد جواد غروی نگذشته بود. فقیه ، مجاهد و فیلسوفی مستقل اندیش که قریب به یک قرن زندگی خود را به طرز خستگی نا پذیری صرف زدودن انحرافات و خرافات از اسلام توحیدی و تشیع علوی نمود. تلخ اما طبیعی بود که همواره از جانب صاحبان زر و زور و تزویر مورد آزار، طرد و تهدید و حذف قرارگیرد آنچنان که امروز نام واندیشه این حکیم صدرایی بر همگان شناخته نشده باشد و در انزوایی فوت کند که یاد آور غربت ملا صدرا در اوج گیری قدرت تشیع صفویه است. اما آیا امروز ملا صدرا ناشناخته مانده؟ تاریخ چنین گواهی نمی دهد. امروز حتی وارثان تشیع صفوی خود را به او می بندند. ….
شادمانی عید سعید فطر برای مسلمانان ایران هر ساله با سرگشتگی های تعیین روز عید می آمیزد و پایان ماه رمضان که به گواهی قنوت نمازش خداوند آن را عیدی «برای تمامی مسلمانان» قرار داده، به محل اختلاف و مناقشه مبدل مي گردد. البته در سالهای اخیر، تلاشی آنچنان گسترده و همه جانبه برای تئوریزه کردن و توجیه نمودن این اختلاف در ایران صورت پذیرفته که زشتي آن رنگ باخته و ديگر حتي کسی از خود سوال نمی کند که چطور مرزهای سیاسی کشور می تواند معیار تفاوت روز عید باشد …