ایالات متحده و برخی قدرت های غربی گفته اند که برای مجازات ایران موجی تازه از تحریم ها را علیه این کشور اعمال خواهند کرد. چین و روسیه با تشدید تحریم ها مخالفت کرده اند و به همین دلیل این بار تحریم ها نه متکی به قطعنامه ای در شورای امنیت سازمان ملل بلکه از ناحیه قدرت های غربی و به صورت یکجانبه و چند جانبه اعمال می شود. دیپلمات ها می گویند که موارد پیشنهادی برای دور جدید تحریم ها می تواند ضربه های اساسی تری به اقتصاد شکننده ایران وارد کند، با این حال “محمود احمدی نژاد” رییس دولت دهم گفته که جمهوری اسلامی از اهداف هسته ای اش عقب نشینی نمی کند.
اتئلاف برای تحریم
تدابیر قدرت های غربی برای اعمال دور تازه ای از تحریم ها علیه ایران در شرایطی علنی می شود که طی هفته های اخیر گزارش های رسانه ای متعددی از احتمال حمله نظامی آمریکا و اسراییل به تاسیسات هسته ای در ایران منتشر شده بود. مقام های دیپلماتیک می گویند که همراهی کشورهای غربی برای اعمال تحریم های تازه می تواند به مثابه تلاشی برای جلوگیری از یک درگیری نظامی در منطقه تلقی شود. آمریکا به صراحت از متحدان خود خواسته است که به تشدید تحریم ها پاسخ مثبت دهند. این کشور خود در نخستین گام “هرگونه تبادل بازرگانی با ایران را برای شرکت ها و شهروندان آمریکایی ممنوع کرده و نام تعدادی شرکت های ایرانی مظنون به همکاری در برنامه هسته ای را به لیست سیاه وزارت خزانه داری اضافه کرده تا دارایی های آنها در آمریکا توقیف شود.” مقام های دیپلماتیک می گویند که واشنگتن در این مرحله به دنبال تحریم های جدید شامل بخش پتروشیمی و تشدید تحریم های قبلی بخش گاز و نفت ایران است.
در میان متحدان ایالات متحده، دولت انگلیس فاز بی سابقه ای از تحریم ها را به اجرا گذاشته است. این کشور اعلام کرده که تمامی روابط مالی با بانک های ایرانی، ازجمله بانک مرکزی این کشور را قطع خواهد کرد. “جرج اوزبورن”، وزیر خزانه داری بریتانیا، در این خصوص گفته: “ما این تصمیم را به دلیل مدارک موجود گرفته ایم که براساس آنها مشخص شده بانک های ایرانی در برنامه هسته ای نظامی ایران مشارکت داشته اند.”
یکی دیگر از مهم ترین اقدام ها در زمینه تشدید تحریم ها از سوی “نيکولا سارکوزی” رييس جمهوری فرانسه صورت گرفته است. او هفته گذشته طی نامه ای به رهبران آمريکا، بريتانيا، آلمان، اتحاديه اروپا، کانادا و ژاپن مجموعه ای از پيشنهادهای خود برای تحريم های تازه را مطرح کرد. بر اساس گزارشهای رسانه ای، : “فرانسه به اتحاديه اروپا و کشورهای عضو آن، ايالات متحده، ژاپن و کانادا و کشورهای ديگر پيشنهاد کرده تا فورا در خصوص مسدود کردن دارايی های بانک مرکزی ايران و توقف خريد نفت اين کشور تصميم بگيرند.”این در حالیست که برنار والرو، سخنگوی وزارت خارجه فرانسه در بیانیه ای در وبسایت این وزارتخانه گفت: “اخلال در برنامه خرید نفت ایران، یکی از پیشنهادهایی است که فرانسه به متحدان خود پیشنهاد کرده است. ما به طور یکجانبه این تحریم ها را در سطح ملی به اجرا می گذاریم و رایزنی های خود برای متقاعد کردن دیگر کشورها را دنبال خواهیم کرد.”
وزیر امورخارجه هلند هم اعلام کرده است که این کشور می‌خواهد دامنه تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه ایران را گسترش دهد و به قصد متوقف کردن جریان‌های مالی مشخص، محدودیت‌هایی را برای بانک مرکزی ایجاد کند. دولت کانادا نیز گفته که درچارچوب بخشی از يک بسته تحريمی عليه ايران، صادارت کليه تجهیزات و کالاهایی را که در صنعت پتروشيمی، نفت و گاز کاربرد دارند ممنوع می‌کند.وزیر خارجه جدید ایتالیا هم با اعلام حمایت کامل از تحریم‌های جدید وضع شده علیه جمهوری اسلامی، خواستار فشارهای بیشتر جامعه بین‌الملل به‌‌‌‌‌‌‌خاطر برنامه هسته‌ای ایران شده است.مجموعه این اقدام ها در حالی صورت می گیرد که اتحاديه اروپا قرار است در نشست اول دسامبر خود موضوع گسترش دامنه های تحريم خود به ۲۰۰ شخصيت و شرکت ديگر ايرانی را مورد بررسی و احتمالا تصويب قرار دهد.
واکنش تهران به تحریم ها
مقام های جمهوری اسلامی در موضع گیری های خود با حالتی از اعتماد به نفس مدعی بی اهمیت بودن تحریم ها شده اند. “محمود احمدی نژاد” رییس دولت دهم طی یک سخنرانی با توصیف آمریکا به “ارباب بزرگ” و اروپا به “نوچه های” آن گفت: “آن ارباب بزرگ حرفی می زند و نوچه هايش دنبال حرفش را می گيرند. می گويند می خواهيم ارتباطات بانکی خود را با ايران کاهش دهيم يا قطع کنيم. دولت آمريکا ۳۲ سال است با ما رابطه ای ندارد؛ تا ديروز با هم کار نمی کرديم، حالا هم کار نمی کنيم امروز مثل ديروز مثل پريروز.” احمدی نژاد همچنین با اشاره به تهديد بسیاری از کشورهای دیگر برای قطع رابطه با بانک مرکزی ايران افزود: “شما از گذشته نيز همين کار را می کرديد. می خواهيد ادامه دهيد؟ خيال کرديد دنيا شهر هرت است.”
علی لاریجانی رییس مجلس شورای اسلامی نیز در سخنانی از واکنش متقابل تهران به تحریم های غرب سخن گفته و مدعی شده که “مجلس شورای اسلامی اقدام انگلیس و سایر کشورهای غربی را در تحریم های جدید بی پاسخ نمی گذارد.” او گفته “اقدام کشورهای غربی در تحریم های جدید علیه کشور مسبوق به سابقه است و همانند گذشته بر اراده ملی در خصوص پرونده هسته ای تاثیری نخواهد داشت.”
همزمان با این اظهارات، مجلس شورای اسلامی در جلسه چهارشنبه-2 آذر- دو فوریت طرح کاهش روابط با بریتانیا را به تصویب رساند که بر اساس آن وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ملزم می‌شود هرچه سریعتر روابط سیاسی خود را با بریتانیا به سطح کاردار تنزل دهد و روابط اقتصادی و تجاری با این کشور را به حداقل برساند.
پیامد فشارهای تازه
درباره پیامدهای اعمال تحریم های تازه علیه جمهوری اسلامی تحلیل های متفاوتی به چشم می خورد. بسیاری از ناظران می گویند که تحریم صنایع مرتبط با نفت و پتروشیمی می تواند به افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی منجر خواهد شد. “رتسن فریتش”، کارشناس کامرزبنک هفته گذشته در این ارتباط گفت: “با تشدید فشار بر ایران خطرات ژئو پولیتیک افزایش یافته است و این امر خطر اخلال در روند عرضه نفت را، چه عرضه مستقیم نفت توسط ایران یا از طریق بسته شدن تنگه هرمز که یک سوم نفت دریایی از آن عبور می کند، افزایش می دهد.” به گفته او سرمایه گذاران نگران هستند که حمله علیه تاسیسات هسته ای ایران، عرضه نفت این کشور، که دومین کشور صادر کننده نفت اوپک است، را متوقف کند و تردد نفتکش ها از تنگه هرمز دچار وقفه شود. با این وجود کارشناسانی هم هستند که می گویند در صورت تحریم نفت ایران، بازار جهانی شاهد شوک قیمت نخواهد بود.
“گونتر اوتینگر” کمیسر انرژی اتحادیه اروپا رز چهارشنبه-2 آذر- در واکنش به گزارش هایی در مورد اخلال در تامین انرژی اروپا در صورت تحریم نفت ایران گفت که “این مسئله مشکل خاصی نیست.” او تاکید کرد که : “می توان با کمک سازمان کشورهای صادر کننده نفت، اوپک و دیگر منابع، جای خالی انرژی مورد نیاز را پر کرد.”. در مجموع نیز تحلیل مقام های غربی این است که تشدید تحریم ها به انزوای بیشتر جمهوری اسلامی منجر خواهد شد و ریسک سرمایه گذاری و استمرار برنامه هسته ای را برای تهران بالا خواهد برد.
“تاماس دونیلون” مشاور امنیت ملی اوباما هفته گذشته در همین ارتباط گفت : فشار تحریم ها رهبران ایران را از نظر اقتصادی دچار ضعف و انزوا کرده و سبب تشدید اختلافات داخلی شده است.او پیش بینی کرد که ضربه بعدی به ایران با سقوط رژیم بشار اسد اتفاق می افتد که هم اکنون در برابر خیزش مردم سوریه قرار گرفته است. “دونیلون” روز سه شنبه-اول آذر- در سخنرانی در موسسه بروکلین گفت: “ایران با کمک های هنگفتی که به رژیم سوریه کرده و با سرکوب خشنی که علیه مردم ایران انجام داده در چشم مردم سوریه بی اعتبار شده است.” وی گفت: “انزوای ایران در میان دنیای عرب عمیق تر شده است.”
ارزیابی ها درباره تضعیف نقش منطقه ای جمهوری اسلامی در شرایطی است که “سعود الفیصل”، وزیر خارجه عربستان سعودی روز چهارشنبه-2 آذر- در سخنانی ضمن هشدار به ایران بابت دخالت در امور همسایگان گفت که برنامه اتمی جمهوری اسلامی می تواند به بی ثباتی در منطقه منتهی شود. مقام های دیپلماتیک با اشاره به شدت یافتن تنش ها میان ایران و کشورهای منطقه طی ماه های اخیر می گویند که تحریم های تازه قدرت های جهانی علیه برنامه هسته ای جمهوری اسلامی با حمایت بی سابقه ای از سوی کشورهای منطقه روبروست و این اجماع بر سر تحریم ها نمایانگر تضعیف و تزلزل قدرت منطقه ای تهران است.