چند سوال از محضر آیات عظام؛ اردبیلی؛سید علی محمد دستغیب؛جناتی و صادق شیرازی(کثرالله امثالهم) و پاسخ آن حضرات :
1- سؤال : اگر مرجع تقليدى فتوا به اول ماه بودن دهد آيا مقلد مىتواند به علت عدم اعلام عده کثيرى از مراجع مبنى بر ثبوت هلال، برخلاف نظر مرجع خود عمل نمايد؟
پاسخ: ثبوت و عدم ثوبت هلال، يك موضوع خارجى است و تشخيص آن، مربوط به خود مكلف است نه مرجع تقليد. و مكلف به هر طريقى اطمينان يا حجت شرعى نسبت به هلال نفياً و اثباتاً پيدا كند بايد بر طبق آن عمل نمايد. اثبات و عدم اثبات در نظر مرجع تقليد و ساير بزرگان و يا كارشناسان فن، براى حصول اطمينان مؤثّر است.
2- سؤال : در موارد اختلاف مراجع در رؤيت هلال ماه وظيفه مقلدين در باره نماز و روزه و ساير تكاليف چيست؟
پاسخ: در مسئله رؤيت هلال و اوّل ماه، از دو جهت اختلاف پيدا مىشود: 1ـ حكم 2ـ موضوع.
از جهت حكم و مبنا مانند اين كه آيا وجود هلال در افق منطقه كافى است، يا بايد قابل رؤيت باشد، و اين رؤيت، بايد با چشم عادى باشد يا چشم مسلّح كفايت مىكند، و امثال اين گونه اختلافهاى مبنايی.
مكلّف مقلّد از جهت اول بايد تابع نظر مرجع خويش باشد، ولى از جهت دوم (موضوع) و ثبوت و عدم ثبوت هلال از هر راهى كه اطمينان يا حجت شرعى پيدا كند، بايد بر طبق آن عمل نمايد.
3- سؤال : با وجود مراكز مهم رصدخانهای و ژئوفيزيكی و علم روز دنيا كه حلول ماه را ثابت میكند آيا باز هم اثبات آن بايد از طريق رؤيت چشم غير مسلح باشد؟
پاسخ: چنانچه به سبب اجماع اهل فن يا چشم مسلح يا هر طريق ديگر، اطمينان به وجود هلال در افق منطقهای پيدا شود، برای اثبات اول ماه نسبت به آن منطقه، كفايت میكند و ديدن به چشم عادی بلكه اصل رؤيت موضوعيّت ندارد.
چند سوال از محضر آیه الله سید علی محمد دستغیب:
1- اگر كسى از گفته منجّمين به اول ماه بودن يقين حاصل كند آيا مىتواند به گفته آنان عمل نمايد؟
اگر مطمئن شد مىتواند عمل كند.
2- آيا رؤيت ماه با تلسكوپ مجزى و مكفى است؟
ظاهراً اشكال ندارد و مجزى است.
در محضر آيه الله العظمى جناتى:
1- غير مسلمانان از هر نوع و قسمى كه باشند (اهل كتاب، مشركين و ملحدين) ذاتا و از نظر جسمى و بدنى پاك هستند و اگر از چيزهايى كه در نظر مسلمانان نجس مىباشند ، اجتناب كنند ، نجاست عرضى هم ندارند.
2- مرد بودن در مجتهدى كه مورد تقليد قرار مىگيرد شرط نيست.
3- اعلم بودن مجتهد در تقليد از او شرط نيست، بلكه به معناى معروف آن، كه عبارت است از استادتر در بيرون آوردن حكم خدا؛ بين دو مجتهد مطلق نه در مرحله ظاهر و اثبات قابل تصوير است نه در مرحله ثبوت و واقع، بلكه به معناى ديگر، كه عبارت است از اينكه او در مقام بازگشت دادن فروع تازه و مسائل جديد به اصول پايه كمتر اشتباه مىكند و ديگرى بيشتر – آنگونه كه در حاشيه خطى بر «عروة الوثقى» بيان كردهايم – اگرچه قابل تصوير است ولى تشخيص اينكه كدام يك از آن دو مجتهد در مقام تفريع كمتر اشتباه مىكند تا آنكه اعلم باشد و كدام يك از آنها بيشتر تا آنكه غير اعلم باشد، بسيار مشكل است.
4- اذن پدر در ازدواج دخترى كه بگونه كامل مصلحت و مفسده را درك مىكند و تحت تأثير احساسات قرار نمىگيرد، شرط نيست و اختيار با خود اوست.
5-تصدى مقام قضاوت توسط زن در صورتى كه شرايط آن را دارا باشد، مانعى ندارد.
آیه الله غروی:
1-مشاهده هلال اول ماه بستگی به موقعیت جغرافیایی ندارد و در هر کجای زمین هلال ماه دیده شود، آن روز عید است.
آیه الله سید صادق شیرازی:
1- سؤال: آيا جايز است مردى در شهر خود وبا حضور همسرش در شهر، به علت شهوت شديد ازدواج موقت نمايد؟
جواب: بله، در فرض سؤال جايز است.
2-سؤال: آيا ازدواج موقت با زنى كه پيرو هيچ دينى نيست جايز است؟
جواب: ازدواج موقت با زن مسلمان وزنان اهل كتاب جايز است وازدواج با غير از اين دو گروه جايز نيست.