برای نخستین بار یک موضوع موسیقایی در حافظه جهانی به ثبت رسید
ندا سیجانی
«نت‌نوشته‌های استاد مرتضی‌خان محجوبی در مکتب پیانوی کلاسیک ایرانی» درروز جهانى میراث دیدارى و شنیدارى به حافظۀ ملى‌ـجهانى سپرده شد. مراسم بزرگداشت روز جهانی میراث دیداری و شنیداری شامگاه یکشنبه (۷ آبانماه) با حضوراشرف بروجردی، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، محمد بهشتی رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و نیلوفر صادقی سرپرست دفتر منطقه‌ای یونسکو و نیز با حضور شخصیت‌های علمی و فرهنگی، رایزنان و سفرای کشورهای مختلف در سالن قلم مرکز مرکز همایش‌های بین‌المللی کتابخانه ملی برگزار شد. در این مراسم اشرف بروجردی گواهی ثبت درحافظه جهانی نت‌نوشته‌های استاد مرتضی محجوبی را به بازماندگان این استاد و فرزند شاگرد ممتازاستاد محجوبی دکتر رکنی و پویان آزاده تقدیم کرد. حدود ۵ سال گذشته بود (سال ۹۱) که «شیوۀ نت‌نویسى پیانوی ایرانى» درفهرست آثارملى-معنوى ایران به ثبت رسید و به دنبال آن به همت دکتر پویان آزاده در راستاى ارائۀ عمومى و آکادمیک پیانو کلاسیک ایرانى، «نت‌نوشته‌های استاد مرتضی‌خان محجوبی در مکتب پیانوی کلاسیک ایرانی» که در واقع قدیمى‌ترین نت‌نوشته‌هاى استاد محجوبى براى شاگرد برگزیده‌اش و نخستین بانوى پیانونواز ایرانى به شیوۀ استاد محجوبى است (استاد آذرمیدخت ملک‌منصور ملقب به بانو استاد رکنى) در اختیار دکتر پویان آزاده قرار گرفت و سرانجام در روز جهانى میراث دیدارى و شنیدارى به حافظۀ ملى‌ـجهانى سپرده شد.
مرتضی محجوبی را بنیانگذار پیانو کلاسیک ایرانی می‌نامند؛ هنرمند بزرگی که نت‌نوشته‌هایش در حافظه جهانی قرارگرفت.
زنده‌یاد مصطفی کمال پورتراب دراین باره می‌گوید: «تنها راه گسترش آموزش پیانونوازی ایرانی این است که به سوی کشف شیوه نت‌نویسی محجوبی برویم و از طریق نشانه‌شناسی آن به رموز پیانونوازی وی پی ببریم و بعد به دنبال گسترش و آموزش آن باشیم تا به جهان نشان دهیم موسیقی ما بسیار با ارزش است.»
دکترپویان آزاده به عنوان نوۀ هنرى استاد محجوبى در خصوص نخستین موضوع موسیقایی ایرانی(ثبت منقول) که در حافظه جهانی به ثبت رسیده است، اظهارکرد: یکی از ویژگی‌های شیوه مرتضی خان محجوبی همنوایی یا به عبارتی هارمونی متناسب با موسیقی ایرانی در آثار پیانویی ایشان است. استاد محجوبی تکنیک‌های منحصر به فردی در سبک نوازندگی پیانو ابداع کرده‌اند که به شدت تأثیرگذار بوده و درواقع باید بگوییم ایشان مبدع یک روند و یک جریان در پیانوی ایرانی بوده‌اند. البته پیش و همزمان با استاد محجوبی استاد مشیر همایون شهردار بودند که ایشان هم صاحب شیوه‌ای منحصر به فرد در نوازندگی پیانو هستند اما روش ایشان به صورت یک روند آموزشی ادامه نیافت و در حد روشی شخصی باقی ماند.
او افزود: تکنیک‌های نوازندگی مرتضی خان محجوبی یک تکنیک اصیل ایرانی است. ویژگی منحصربه فرد ایشان در غنای موسیقی و تکنیک خاص ایشان است که سبب شد سبک موسیقی ایشان مانند یک جریان ادامه پیدا کند بطوری که این‌گونه روایت شده است که استاد جواد معروفی مدتی نزد استاد محجوبی آموزش دیده است. دکتر آزاده تأکید کرد: با وجود اینکه پیانو یک سازغربی است اما شیوه استاد محجوبی به گونه‌ای بوده است که بسیاری از نوازندگان سنتور را تحت تأثیر قرار داده بطوری که برخی از نوازندگان سنتور شیوه سنتورنوازی را از شیوه پیانونوازی استاد محجوبی آموزش دیده‌اند.
دکتر آزاده در مورد اینکه این اتفاق به عنوان هویت موسیقی ایرانی در دنیا چه تعریف و جایگاهی خواهد داشت، اظهار کرد: موسیقی در اروپا ریشه و خاستگاه دیگری دارد. پیانو، سازی اصالتاً شرقی است به این دلیل که ریشه ساز پیانو از سنتورگرفته شده است اما زمانی که این ساز به اروپا می‌رود با تغییراتی که بر روی آن انجام می‌گیرد(اضافه شدن سیستم مکانیزم و کلاویه) بار دیگر(حدود دویست سال گذشته) به ایران برمی‌گردد و کاملاً در فرهنگ موسیقی ایران جذب می‌شود و در آنسامبل موسیقی سنتی ایران جایگاهی ویژه پیدا می‌کند و با افزوده شدن کوک و ربع‌پرده یک ادبیات جدید برای آن در موسیقی ایران تعریف می‌شود. بنابراین امروزه دیگر نمی‌توانیم پیانو را یک ساز اروپایی بدانیم و این دیدگاه کاملاً تغییر پیدا کرده است. طبق دیدگاه موسیقی‌شناسان وقتی یک ساز در یک فرهنگ امتزاج پیدا می‌کند و جذب آن می‌شود دیگر به آن فرهنگ تعلق دارد و این اتفاقی است که امروز برای پیانوی ایرانی افتاده است.
منبع: روزنامه ایران