آثار و بناهای تاریخی کهگیلویه و بویراحمد که از نیاکان ایرانی به‌یادگار مانده است به‌دلیل ناآگاهی عمومی از ارزش واقعی آنها و کمبود اعتبار برای مرمت و تعیین حریم در خطر تخریب قرار دارند.
فرزانه شریفی در ایرنا می‌نویسد: استان کهگیلویه و بویراحمد، با بیش از ۲ هزار و ۶۰۰ اثر تاریخی در قالب قلعه‌ها، کاروانسراها، پل‌ها، آسیاب‌ها و سایر آثار دوره‌های مختلف، در صورت توجه می‌تواند یکی از مقاصد ایرانگردان و جهانگردان فرهنگ‌دوست باشد. ۶۱ آسیاب، ۵۰ خانه تاریخی، ۴۲ قلعه، ۴۰ آب‌انبار، ۲۳ بقعه متبرکه، ۱۹ گورستان، ۱۷ استودان، ۱۳ پل، ۱۳ بافت تاریخی، پنج حمام، پنج مسجد و سه کاروانسرای استان کهگیلویه و بویراحمد در فهرست آثار ملی قرار دارند. این استان در دوره‌های تاریخی مختلف با نام‌هایی مانند بلاد شاپور، جبال گیلویه و کهگیلویه شناخته می‌شده است. کهگیلویه و بویراحمد بخشی از تمدن عیلام بوده و بعد از ورود آریایی‌ها جزئی از خاک تمامی حکومت‌های ایران بوده است.
بلاد شاپور دهدشت در حال تخریب
بافت تاریخی دهدشت در شهرستان کهگیلویه که عمده آثار برجای‌مانده از آن مربوط به دوره صفوی است، به‌دلایل مختلفی همواره سوژه رسانه‌ها و عکاسان است.
این میراث تاریخی ارزشمند، به‌دلیل وسعت زیاد و غیرمسکونی بودن آن، به مکان امنی برای معتادان تبدیل شده است. علاوه بر این، گچی‌بودن مصالح موجب شده است تا این مکان با سرعت بیشتری رو به تخریب بگذارد و به‌دلیل وسعت زیاد، امکان حفاظت از آن در برابر تخریب‌های افراد ناآگاه فراهم نیست.
البته بخشی از بلاد شاپور که بی‌شک از زیباترین نقطه‌های شهر دهدشت به‌شمار می‌رود، در سال‌های اخیر ترمیم و بازسازی شده است. اثر تاریخی بسیار ارزشمند بلاد شاپور دهدشت که به‌گفته کارشناسان قابلیت ثبت جهانی دارد، نیازمند تأمین اعتبار برای تملک و مرمت است.
به گفته مسعود شفیعی، معاون اداره کل میراث فرهنگی کهگیلویه و بویراحمد، اثر تاریخی بلاد شاپور دهدشت قابلیت ثبت جهانی دارد و به ۳۰۰ میلیارد ریال برای تملک و ۱۰۰ میلیارد ریال نیز برای انجام کارهای ثبت جهانی نیاز دارد.
بافت قدیم شهر دهدشت یکی از بزرگترین یادمان‌های تاریخی متعلق به دوره صفویه است که در گذشته دور، با ۴۵ هکتار وسعت، یکی از بزرگترین بافت‌های تاریخی کشور به‌شمار می‌آمد اما به دلایل گوناگون تخریب شده و اکنون تنها ۳۵ هکتار از این شهر قدیمی باقی مانده است.
بافت تاریخی دهدشت به‌شماره ۳/۱۶۸۹ در سال ۱۳۶۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت تاریخی رسیده است.
ناآگاهی از ارزش میراث فرهنگی
تخریب غیرقانونی بنای تاریخی امامزاده بابا احمد (ع)، مربوط به دوره سلجوقی به بهانه تعمیر، در شهرستان بهمئی نمونه دیگری از ناآگاهی برخی از شهروندان از ارزش میراث فرهنگی است.
امامزاده بابا احمد در تاریخ ۲ آبان ماه ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۱۰۵۸۰ به‌عنوان یک اثر تاریخی در فهرست آثار ملی کشور ثبت ملی شده است.
روند کند مرمت آثار تاریخی
به گفته معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد، تمام آثار تاریخی این استان نیازمند مرمت و رسیدگی هستند و مرمت ۱۰ بنای تاریخی مهم این استان در شهرستان‌های مختلف در مراحل پایانی اجراست. ساماندهی بافت تاریخی دهدشت، پل تاریخی پریم، پل پاتاوه، قلعه عزیزی، سه خانه تاریخی، قلعه ضرغامی، محوطه تاریخی امامزاده علی (ع) و امامزاده بابا احمد (ع) از جمله بناهای تاریخی در حال اجرای کهگیلویه و بویراحمد است.
از ابتدای سال جاری تاکنون چهار اثر تاریخی قلعه عزیزی، قلعه دیشموک، کوشک کی آبل و تپه کرد لاغری در این استان ثبت ملی شده است. گرفتن اعتبار برای مرمت و تعیین حریم پیشگیری از تعرض سودجویان از جمله برنامه‌های میراث فرهنگی برای صیانت از بناهای تاریخی کهگیلویه و بویراحمد است.
نقش برجسته تنگ سولک در بهمئی، آثار سنگی چین لوداب، شهر سنگی دلی یاسیر کهگیلویه، قلعه کی نصیر بهادر بویراحمد، قلعه رئیسی کهگیلویه و دو گور دو پا در باشت از جمله بناهای تاریخی مهم ثبت ملی شده این استان است.
گام نخست برای جهانی شدن نقش‌برجسته‌های تنگ سولک
اثر تاریخی نقوش برجسته تنگ سولک بهمئی نیازمند تأمین اعتبار برای انجام ثبت جهانی است. ۵۰ درصد ثبت جهانی نقش‌برجسته‌های تنگ سولک مانند بخشی از مطالعات باستان‌شناسی، تعیین حریم، نقشه‌برداری و مطالعات آب‌شناسی انجام شده است و تکمیل مطالعات باستان‌شناسی و مرمت نقش‌برجسته‌ها مهمترین کارهایی است که باید انجام شود که نیازمند ۲۰ میلیارد ریال اعتبار است.
سازمان میراث فرهنگی کشور پس از انجام بررسی‌های کارشناسی ثبت جهانی نقوش برجسته تنگ سولک بهمئی را تأیید کرده است و برنامه‌ریزی برای تبدیل این اثر برجسته تاریخی به یک پایگاه برای جذب اعتبارات بیشتر در حال انجام است. ۱۳ نقش‌برجسته و کتیبه بر روی پنج قطعه سنگ جداگانه حجاری شده یادگار اشکانی در تنگ سولک وجود دارد.
راه سنگفرش اسب‌رو، چشمه گوردک و سروها جلوه‌ای خاص به این اثر بخشیده است. نقوش برجسته تنگ سولک صحنه‌های گوناگونی از آیین‌های باشکوه باستانی، نمادهای دینی، رزم‌های سواره‌نظام و پیاده‌نظام، تاج‌گذاری و گرفتن حلقه قدرت در حضور خدایان، شکارشاهی، خوش‌آمدگویی و دیگر جلوه‌های زندگی اشرافی را در دل کوهستان به نمایش گذاشته است.
تنگ سولک در غرب تنگ بجک و در نزدیکی شهر لیکک از توابع استان کهگیلویه و بویراحمد و در حدود ۴۵ کیلومتری غرب بهبهان قرار دارد و در سال ۱۳۱۶ به ثبت ملی رسیده است.
تاکنون ۶۹۳ اثر غیرمنقول، شامل تپه‌ها، حمام‌ها، محوطه‌ها و گورستان‌های تاریخی، ۵۱ اثر معنوی و ۲ اثر طبیعی (درخت سرو لار در شهرستان باشت و آبشار کمردوغ در جنوب استان) در استان کهگیلویه و بویراحمد ثبت ملی شده است.
استان کهگیلویه و بویراحمد با بیش از ۱۶ هزار کیلومتر مربع مساحت و ۷۱۳ هزار نفر جمعیت در جنوب غربی ایران قرار دارد.
منبع: روزنامه اطلاعات