بهمن کشاورز – محیط بسته‌ای که افراد در آن حضور دارند نمی‌تواند چیزی جز حریم خصوصی محسوب شود. مثلاً اگر افرادی با نصب چهار شاخه درخت به علاوه چند تکه پارچه، محلی را محدود کنند و داخل آن به استراحت بپردازند، اگر کسی به این محدوده بدون اذن وارد شود به حریم «خصوصی» آن‌ها تجاوز کرده است. به طریق اولی محدوده یک اتومبیل بنابر اصل، مشمول همین اصل خواهد بود. در شرایط عادی متوقف کردن و تفتیش خودرو بدون حکم قضایی خاص آن خودرو صحیح به نظر نمی‌رسد.

بهمن کشاورز

۱- این سؤال که آیا محیط خودرو‌ها حریم خصوصی سرنشینان محسوب می‌شود یا خیر هر از چندگاهی مطرح می‌شود و به دنبال آن، ناچار بحث‌های زیادی نیز عنوان می‌شود.

• در وهله اول به نظر می‌رسد محیط بسته‌ای که افراد در آن حضور دارند نمی‌تواند چیزی جز حریم خصوصی محسوب شود. مثلاً اگر افرادی با نصب چهار شاخه درخت به علاوه چند تکه پارچه، محلی را محدود کنند و داخل آن به استراحت بپردازند، اگر کسی به این محدوده بدون اذن وارد شود به حریم «خصوصی» آن‌ها تجاوز کرده است. به طریق اولی محدوده یک اتومبیل بنابر اصل، مشمول همین اصل خواهد بود.

٢- نکته دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد این که، اگر کسی استانداردهای فنی و قانونی حاکم بر اتومبیل خود را تغییر دهد به نحوی که مثلاً دید راننده نسبت به بیرون محدود شود- که نتیجه آن ایجاد خطر برای سایرین خواهد بود- این معنا حکم خاص خود را دارد و می‌توان با چنین راننده‌ای به علت تخطی از ضوابط مربوط به استانداردهای خودرو و الزامات رانندگی برخورد کرد.

٣- در موردی که خودرو، محل وقوع جرم باشد، واضح است که چون این اقدام مجرمانه در مرئی منظر سایرین صورت می‌گیرد، مورد جرم مشهود تلقی خواهد شد و ضابطان می‌توانند حسب قواعد ناظر به جرم‌های مشهود اقدام کنند.

۴- درخصوص متوقف کردن و تفتیش خودرو‌ها، باید بین شرایط عادی و غیرعادی قائل به تفصیل و تفکیک شد.

• اولاً در شرایط عادی متوقف کردن و تفتیش خودرو بدون حکم قضایی خاص آن خودرو صحیح به نظر نمی‌رسد و اگر اشتباه نکنم، در این مورد نظریه مشورتی یا رأی از دیوان عدالت اداری نیز وجود دارد.

• ثانیاً در حالت غیرعادی یعنی زمانی که امنیت کشور در خطر باشد (که چنین حالتی در کشور ما تا این زمان استثنائی بوده است) اقداماتی از این نوع می‌تواند با مصوبه مجلس یا شورای عالی امنیت به مدت محدود صورت گیرد. حتی در این حالت نیز بهتر است نظارت جدی قضایی بر نحوه عمل وجود داشته باشد.

حاصل اینکه به نظر می‌رسد داخل اتومبیل‌ها را باید حریم خصوصی تلقی کرد و شکستن این حریم خصوصی باید در شرایط خاص و به طور استثنائی و با نظر قضایی یا تصمیم قانونی ویژه صورت گیرد.

روزنامه اعتماد – ۱۷ تیر