سرویس حقوقی مجذوبان نور
مسأله‌ی كودكان كار و معضلات و حوادثى كه هر از گاهى براى اين قشر از جامعه رخ داده، موضوع داغ روز شده و بعد از مدتی به فراموشى سپرده مى‌شود تا حادثه‌اى ديگر. خلأ قانونى و يا اهمال مسئولين ذيربط در اين زمينه كداميک سبب وجود اين قشر از جامعه و عدم حمايت حقوقی و اجتماعی كافى از اين كودكان مى‌شود؟ در اين مطلب نگاهى به قوانين مرتبط با كار كودكان مى‌اندازيم تا ابعاد حقوقی این معضل اجتماعی را بشناسیم. اگرچه حقوق كودكان كار همچنان ظرفيت زيادى براى قوانين جامع‌تر و كامل‌تر دارد اما همين ميزان هم مورد رعايت قرار نمی‌گیرد:
پيمان‌نامه حقوق كودک:
در سال ۱۳۷۳ دولت ایران پیمان‌نامه جهانی حقوق کودک را امضا کرد و تعهدات مربوط به کودکان کار و خیابانی را به صراحت پذیرفت، در قسمتى از اين سند بين‌المللى آمده:
كشورهای طرف كنوانسیون حق برخورداری از امنیت اجتماعی من‌جمله بیمه اجتماعی را برای تمام كودكان به رسمیت می‌شناسند و اقدام لازم را جهت دستیابی به تحقق كامل این، مطابق با قوانين ملى به عمل خواهند آورد.
همچنين در ماده ٣٢ آمده:
۱. كشورهای طرف كنوانسیون حق كودک جهت مورد حمایت قرار گرفتن در برابر استثمار اقتصادی و انجام هر گونه كاری كه زیانبار بوده و یا توقفی در آموزش وی ایجاد كند و یا برای بهداشت جسمی، روحی، معنوی، اخلاقی و پیشرفت اجتماعی كودک مضر باشد را به رسمیت می‌شناسند.
۲. كشورهای طرف كنوانسیون اقدامات لازم قانونی، اجرائی، اجتماعی و آموزشی را در جهت تضمین اجرای این ماده به عمل خواهند آورد. در این راستا، و با توجه به مواد مربوطه در سایر اسناد بین‌المللی، كشورهای طرف كنوانسیون خصوصاً موارد ذیل را مورد توجه قرار خواهند داد:
الف) تعیین حداقل سن یا حداقل سنین برای انجام كار.
ب) تعیین مقررات مناسب از نظر ساعات و شرایط كار.
ج) تعیین مجازات‌ها و یا اعمال سایر ضمانت‌های اجرای مناسب جهت تضمین اجرای مؤثر این ماده.
قانون كار:
در اين قانون فصلى تحت عنوان شرايط كار نوجوانان مطرح شده است و پر واضح است كه كار كردن كودكان امرى كاملاً غيرقانونى است كه به طريق اولى مستوجب مجازات شديدترى خواهد بود.
طبق اين قانون در مورد نوجوانان:
ماده ۷۹: به کار گماردن افراد کمتر از ۱۵ سال تمام ممنوع است.
ماده ۸: کارگری که سنش بین ۱۵ تا ۱۸ سال تمام باشد، کارگر نوجوان نامیده می‌شود و در بدو استخدام باید توسط سازمان تأمین اجتماعی مورد آزمایش‌های پزشکی قرار گیرد.
ماده ۸۱: آزمایش‌های پزشکی کارگر نوجوان، حداقل باید سالی یک بار تجدید شود و مدارک مربوط در پرونده استخدامی وی ضبط گردد. پزشک درباره تناسب نوع کار با توانایی کارگر نوجوان اظهارنظر می‌کند چنانچه کار مربوط را نامناسب بداند کارفرما مکلف است در حدود امکانات خود شغل کارگر را تغییر دهد.
ماده ۸۲: ساعات کار روزانه کارگر نوجوان، نیم ساعت کمتر از ساعات کار معمولی کارگران است. ترتیب استفاده از این امتیاز با توافق کارگر و کارفرما تعیین خواهد شد.
ماده ۸۳: ارجاع هر نوع کار اضافی و انجام کار در شب و نیز ارجاع کارهای سخت و زیان‌آور و خطرناک و حمل بار با دست، بیش از حد مجاز و بدون استفاده از وسایل مکانیکی برای کارگر نوجوان ممنوع است.
ماده ۸۴: در مشاغل و کارهایی که به علت ماهیت آن یا شرایطی که کار در آن انجام می‌شود برای سلامتی یا اخلاق کارآموزان و نوجوانان زیان‌آور است، حداقل سن کار ۱۸ سال تمام خواهد بود. تشخیص این امر با وزارت کار و اموراجتماعی است.