اسماعیل جلایر از هنرمندان پر آوازه ایران است. گرایش وی به مسلک عرفان و تصوف نعمت‌اللهی منجر به تولید آثار زیادی از پرتره‌ها و فیگورهای بزرگان عرفان همچون شمایل “مشتاقعلیشاه” و “نورعلیشاه” شد که اکنون در نگارخانه مجموعه موزه مزار سلطانی بیدخت و کاخ گلستان در معرض دید عموم است. از دیگر آثار مرحوم جلایر که در کتابخانه نسخ خطی کاخ گلستان موجود می‌باشد، تصویر سیاه‌قلم بزرگان صوفیه به شمایل «شیخ شمس‌الدین تبریزی»، «اوحدی شیخ سلطان بایزید»، «سید معصوم‌علی شاه»، «نورعلیشاه»، «مشتاق کرمانی»، «باباطاهر عریان» با رقم «اسمعیل جلایر ابن الحاجی زمان خان» اشاره کرد.
شیوه‌اش در کار بیشتر شبیه‌سازی بود و گاهی نیز چشم‌اندازی از طبیعت را می‌کشید. جلایر آثار رنگ و روغنی خود را با رنگ‌های شاد و زنده تصویر می‌نمود و بعضی اوقات از رنگ سیاه و سفید استفاده می‌کرد و رنگ و روغن را به روش سیاه‌قلم اجرا می‌کرد، او زمینه آثار خود را با گل و برگ‌های شاد و زنده و ابتکار مخصوص پر کرده و جلوه اثر را دو چندان می‌نمود. اسماعیل جلایر یا اسمعیل جلایر فرزند «حاجی زمان خان» بود وی از نقاشان طراز اول دوره ناصری در اواخر سده سیزدهم و اوایل سده چهاردهم هجری است که در تصویرسازی و چهره‌پردازی مهارت داشت. او نقاشی را در مدرسه دارالفنون آموخت و سپس در همین مدرسه به استادی رسید.
او در حدود سال ۱۲۶۲ ه. ق متولد شده، در حوالی ۱۲۸۰ ه. ق همراه پدر به تهران آمده، در ۲۴ سالگی وارد دارالفنون شده، در دوره سلطنت ناصرالدین شاه (حک: ۱۲۶۴-۱۳۱۳) در هنر خود درخشیده و تا سال‌های ۱۳۲۰ ه. ق زنده بوده و کار می‌کرده است و او را از پیش‌قراولان شیوه نقاشی‌خط جدید می‌دانند وی در حدود ۶۰ سالگی درگذشت.
گردآوری و تنظیم: صالح موسویان