آذرروز از آذرماه برابر با ۹ آذر در گاهشماری ایرانی
«نماز به تو‌ای آتش،‌ای بزرگ‌ترین آفریدهٔ اهورامزدا و سزاوار ستایش»
یسنا ۶۲، بند ۹ 

روز نهم هر ماه «آذر» یا «اَ‌تر» (Atar) نام دارد؛ آذر ایزدِ ویژهٔ همهٔ آتش‌هاست و از احترام ویژه‌ای نسبت به سایر آخشیج‌ها (عناصر) برخوردار می‌باشد و «جشن آذرگان» جشنی دیگر از جشن‌های آتش است در گرامیداشت این آخشیج و ایزد منسوب به آن.

در صفحه ۲۵۶ ترجمهٔ آثارالباقیه از ابوریحان بیرونی دربارهٔ این جشن آمده است:
«… روز نهم آذر عیدی است که به مناسبت توافق دو نام آذرجشن می‌گویند و در این روز به افروختن آتش نیازمند می‌باشند و این روز جشن آتش است و بنام فرشته‌ای که به همهٔ آتش‌ها موکل است نامیده شده، زرتشت امر کرده در این روز آتشکده‌ها را زیارت کنند و در کارهای جهان مشورت نمایند…»

در «فرهنگ جهانگیری»، «برهان قاطع»، «مروج الذهب مسعودی» و «المدخل فی صناعة احکام النجوم» از کیا کوشیار ابن لبان با شهری جیلی، این جشن را «آذرخش» نوشته‌اند.

در جشن‌های آتش مردم روی بام خانه‌ها آتش افروخته و آن روز را با شادی و شادمانی و پایکوبی و نیایش و فرآوری خوراک‌های ویژه و «آفرینگان‌خوانی» جشن می‌گیرند.
نزد ایرانیان، جشن آذرگان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و همچون نوروز و مهرگان بر آن ارج می‌نهاده‌اند. در این روز آتشکده‌ها را آراسته و آذین‌بندی می‌کردند و در آن جایگاه مقدس مراسم ویژه‌ای برای جشن برگزار می‌کردند. نظافت و پاکیزگی، از جمله ستردن موی و چیدن ناخن در این روز نیک بود و معتقد بودند در این روز مشاوره و رایزنی دربارهٔ امور و دشواری‌ها به نتیجهٔ مطلوب می‌انجامد.

آتش به طور عموم از روزگاران بسیار کهن تا به امروز مورد توجه همهٔ اقوام روی زمین بوده و هر قوم و طایفه‌ای به شکلی آن را ستوده‌اند.

دانشمند آلمانی «شفتلویتز» (Sheftelwitz) در کتاب خود «آیین قدیم ایران و یهودیت» نوشتار بسیار مفیدی در این باره دارد و نشان می‌دهد که چگونه همهٔ ملل جهان از هر‌ نژاد آتش را می‌ستایند و از متمدن‌ترین کشور‌ها در اروپا تا وحشی‌ترین قبایل آفریقایی در ستودن این عنصر درخشان با یکدیگر شریک هستند.

در نزد هندوان نیز، «آگنی» (Agni) اسم آتش و نام پروردگار آن است و در «ریگ ودا»ی هندوان و اوستای ایرانیان اسم پیشوای دینی هر دو دسته از آریایی‌ها، «اَتره ون» (Athravan) می‌باشد که به مانک آذربان و آن کسی که از برای پاسبانی آتش گماشته می‌شود است.

همچنان در «وستالیس» (Westalis) در رم قدیم دختری پاکدامن و دانا از خاندانی شریف به نگهبانی و زنده نگه داشتن آتش مقدس در معبد «وستا» (Westa) موظف بوده است و در مدت خدمتش که ۳۰ سال بوده، می‌بایست با کمال پاکی و پرهیزگاری و تقدس به سر برد و نگذارد آتش مقدسی که پشتیبان دولت رم تصور می‌شد خاموش گردد.

منبع: مهر میهن