تاریخ چند طاعون و زلزله در فاصله سال‌های ۱۱۹۴ تا ۱۲۶۱ق

zelzele taoon متن کوتاه زیر، شماری از اتفاقات هولناک از طاعون و زلزله در منطقه‌ی آذربایجان، به خصوص شهر مراغه است که در فاصله سال‌های ۱۱۹۴ تا ۱۲۶۱ قمری رخ داده است. نویسنده عبدالغفار بن محمد فصیح مراغه‌ای است و گوید در وقتی که در سنندج «به جهت دماغ سوختگی غربت» بسر می‌برده این حوادث را در این یک صفحه فهرست کرده است. صفحه‌ی مزبور در درون جنگی جای گرفته و مطالب آن ارتباطی با قبل و بعد آن ندارد.

بسم الله الرحمن الرحیم

 وقایع‌های اتفاقیه که در سنوات ماضیه و ازمنه سابقه سانح و واقع شده که بعضی از آنها در محروسه بلده مراغه و بعضی در سایر بلاد آذربایجان شده، و وقوع بهم رسانیده که محرّر داعی از بی‌مشغلتی و بیکاری، خود را مشغول نموده، در اوقاتی که به جهت دماغ سوختگی غربت، در دار الایاله محروسه سنندج کردستان ساکن بود، به رسم یادگاری سمت تحریر پذیرفت.

 حرّره عبدالمذنب عبدالغفار ابن المرحوم الحاج محمد فصیح مراغه طاب مثواه به تاریخ یوم عصر یوم الجمعه فی ۲۶ شهر ربیع‌الاول من شهور سنه ۱۲۶۱ هزار دویست شصت و یک.

 تاریخ وقوع طاعون که قدیم از زمان کمترین راقم بوده سنه ۱۱۷۲ در ایام سلطنت محمدحسن خان قاجار در آذربایجان حادث شده بود.

 تاریخ وقوع زلزله عظیم که در تبریز در ایام پادشاهی آقامحمد خان قاجار و در حکومت نجفقلی خان بیگلربیگی تبریز سانح شده بود، و تبریز را بالمرة خراب نموده بود، در شنبه غرّه محرّم‌الحرام یک ساعت از شب گذشته، سنه ۱۱۹۴.

 تاریخ وقوع طاعونی که در عهد خاقان مغفور فتحعلی‌شاه بود، و اول سلطنت مغفور مزبور و ایام حکومت جنت آرامگاه احمد خان بیگلر بیگی مرحوم مراغه بوده، و بسیار کس از مردم مراغه مرحوم شده بودند، سنه ۱۲۱۳.

 تاریخ وقوع طاعونی که در اواخر سلطنت فتحعلی‌شاه بود ایام شباب کمترین راقم الحروف بود، سنه ۱۲۴۴.

 تاریخ وقوع طاعونی که در عهد سلطنت محمدشاه غازی ابن عباس میرزا بن فتحعلی‌شاه بوده، الی دو سال در میان بلاد آذربایجان وقوع یافت مع … فی شهر جمادی‌الثانی من شهور سنه ۱۲۵۲.

 تاریخ وفات آقا محمدخان قاجار که در قلعه شیشه واقع شده بود فی یازدهم شهر ذیحجه الحرام سنه ۱۲۱۱.

 تاریخ قتل شدن هزار نفر از …نها و بزرگان بلباس بد اساس در بلده مراغه، به موجب حکم مرحوم مغفور احمدخان بیگلربیگی، چون که طایفه مذکور از نواحی بلده مذکور بسیار بسیار شرارت نمود، و قتل و غارت و … نموده بودند برای انتقام کشیدن بیگلر بیگی مرحوم بس که غیور بود، و به رعایای مراغه دلسوز بودند، به حیله‌گری ایشان را به مراغه آورده، به سزای خودشان و ادخال سرور به قلوب رعای خود فرمودند، و به نحوی به قتل رسانیدند بجز یک نفری از ایشان جان بر نشدند. فی هفتم شهر صفر المظفر سنه ۱۱۹۸.

 تاریخ واقعه هایله وفات مرحوم مغفور علیین آرامگاه احمدخان بیگلربیگی مراغه در میان دواب که به جهت اینکه خودشان آن دو را آبادان فرموده بودند که اسمش را مرحمت آباد گذاشته بودند، فی شهر جمادی الثانی سنه ۱۲۳۲. میرزا عبداللطیف این رباعی را ماده انشا فرموده بودند:

بیگلر بیگی از هر آنچه شد با برکات                            تا مرحمت آباد جنان شد بشتاب

تاریخ وفات او خرد گفت به رمز                                  از روی مراغه برگرفتند حجاب

 تاریخ وفات خاقان مغفور فتحعلی‌شاه در اصفهان سنه ۱۲۵۰.

 تاریخ وقوع زلزله که در عهد محمدشاه واقع شده بود هم در بلاد عراق و هم در آذربایجان و در کاشان و محال اصفهان بسیار خرابی شده بود فی شهر ربیع‌الثانی سنه ۱۲۶۰.

 ایضاً در عهد محمدشاه زلزله شده بود و در خوی بسیار خرابی کرده بود سنه ۱۲۵۸.