نتیجه‌گیری
با بررسی مبانی تأویل آیات‌الأحکام در تفسیر بیان‌السعادة، نتایج زیر به صورت خلاصه به دست خواهد آمد:
۱. مبانی مطرح شده در پژوهش حاضر، سهم یکسانی در تأویلات سلطان‌علیشاه از آیات‌الأحکام ندارند به این معنی که برخی از این مبانی مانند ولایت و انسان کامل تأثیر بیشتری در تأویلات مذکور دارند در حالی که تأثیر برخی دیگر از این مبانی کمتر است.
۲. عقاید شیعی ـ عرفانی سلطان‌علیشاه نقش بسیار مهمّی در تأویلات وی از آیات قرآن داشته است.
۳. اعتقاد به ولایت پیامبر و امامان معصوم ـ علیهم السلام‌ـ که انسان کامل‌اند و معنایی که سلطان‌علیشاه از آن اراده کرده است (بیعت خاصّ ولوی) را می‌توان مهمّ‌ترین و تأثیرگذار‌ترین مبانی وی در تأویلات او دانست.
۴. آراء و عقائد سلطان‌علیشاه عمدتاً موافق با آراء و عقائد دیگر عارفان و صوفیان مسلمان است.
۵. تأویلات سلطان‌علیشاه هیچگاه به تهاون و بی‌اعتنائی نسبت به شرع و احکام آن نینجامیده است و التزام به شرع و تأکید به رعایت آن در سراسر تفسیر به چشم می‌خورد. به عبارت دیگر او از صوفیانی است که به رعایت احکام شریعت و آداب طریقت یکسان اهمّیت داده است.
۶. سلطان‌علیشاه در بیان تأویلات عرفانی خود از محیی‌الدین بن عربی تأثیر پذیرفته است در حالی که از نظر حکمی تحت تأثیر آموزه‌های ملاصدرا و حکمت متعالیه است.
۷. سلطان‌علیشاه از روایات امامان شیعه ـ علیهم السّلام ـ در تأویلات خویش بسیار استفاده کرده است.
۸. سلطان‌علیشاه به تأویل تمام آیات الأحکام نپرداخته و در تعدادی از آن‌ها تنها به شرح و تفسیر ظاهر آیات و احکام مطرح شده در آن‌ها بسنده کرده است.
۹. در تأویلات سلطان‌علیشاه از آیات الأحکام، بیشترین سهم را در میان مبانی مطرح شده مبانی انسان‌شناسی به خود اختصاص داده است، پس از آن مبانی خدا‌شناسی عرفانی و سپس مبانی قرآن‌شناسی.
منابع:
قرآن کریم.
نهج البلاغة، ترجمهٔ محمّد دشتی، مشهد، شرکت تعاونی ناشران خراسان، ۱۳۸۴ش.
آداب الصلوﺓ، خمینی، روح الله، تهران، مؤسسهٔ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، ۱۳۸۰ش.
الاتقان فی علوم القرآن، سیوطی، جلال‌الدّین عبدالرّحمن بن ابوبکر، بیروت، بی‌تا.
احیاء علوم الدین، غزالی، محمّد، بیروت، دار الکتاب العربی، بی‌تا.
استوار رازدار، کیوان قزوینی، عباسعلی، چاپ محمود عباسی، تهران، نشر راه نیکان، ۱۳۸۷ش.
بحارالأنوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، مجلسی، محمّدباقر بن محمّدتقی، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۴ق.
البرهان فی علوم القرآن، زرکشی، بدرالدّین محمّد بن عبدالله، چاپ محمّد ابوالفضل ابراهیم، دار احیاء الکتب العربیة، ۱۳۷۶ق.
بشارة المؤمنین، گنابادی، سلطان‌محمّد بن حیدر، تهران، انتشارات حقیقت، ۱۳۸۷ش.
بهین سخن، کیوان قزوینی، عباسعلی، چاپ محمود عباسی، تهران، نشر راه نیکان، ۱۳۸۷ش.
البیان فی تفسیر القرآن، خویی، ابوالقاسم، بیروت، دار الزهراء، ۱۳۹۵ق.
بیان‌السعادة فی مقامات العبادة، گنابادی، سلطان‌محمّد بن حیدر، طهران، مطبعة دانشگاه، ۱۳۴۴ش.
التبیان فی تفسیر القرآن، طوسی، محمّد بن حسن، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۹ق.
التسهیل لعلوم التنزیل، غرناطی، محمّد بن احمد، بیروت، بی‌تا.
تفسیر سورهٔ حمد، خمینی، روح الله، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعهٔ مدرسین حوزهٔ علمیهٔ قم، بی‌تا.
تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ناصر، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۴ش.
التفسیر و المفسّرون، ذهبی، محمّدحسین، بی‌جا، آوند دانش للطباعة و النشر، ۱۴۲۵ق.
تنبیه النائمین، گنابادی، سلطان‌محمّد بن حیدر، تهران، انتشارات حقیقت، ۱۳۸۵ش.
توضیح (شرح فارسی بر کلمات قصار شیخ اجل بابا طاهر عریان)، گنابادی، سلطان‌محمّد بن حیدر، تهران، کتابخانهٔ امیر سلیمانی، ۱۳۶۳ش.
چهل حدیث، خمینی، روح الله، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجاء، ۱۳۶۸ش.
الخصال المحمودة و المذمومة، صدوق، ابوجعفر محمّد بن علی، چاپ علی اکبر غفاری، قم، انتشارات جامعهٔ مدرسین حوزهٔ علمیهٔ قم، ۱۴۰۳ق.
دائرة المعارف بزرگ اسلامی، گروه نویسندگان، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهشهای ایرانی و اسلامی)، ۱۳۸۵ش.
دانشنامهٔ جهان اسلام، گروه نویسندگان، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی، ۱۳۷۹ش.
درس‌های شرح منظومه حکیم سبزواری، شیرازی، رضی، تهران، مؤسسهٔ انتشارات حکمت، ۱۳۸۷ش.
دو رساله در تاریخ جدید تصوّف، سمیعی، کیوان، «رسالهٔ ترجمهٔ حال کیوان قزوینی»، تهران، انتشارات پاژنگ، ۱۳۷۰ش.
دو رساله در زندگی و شهادت جناب سلطان‌علیشاه، تصحیح و مقدّمه شهرام پازوکی، انتشارات حقیقت، ۱۳۸۷ش.
دیوان اسرار، سبزواری، هادی، چاپ سیدحسن امین، تهران، انتشارات بعثت، ۱۳۸۰ش.
دیوان صفی علیشاه، صفی علیشاه، محمّدحسن بن محمّدباقر، «مثنوی بحر الحقائق»، چاپ منصور شفق، انتشارات صفی علیشاه، تهران، ۱۳۷۹ش.
الذریعة الی تصانیف الشیعة، طهرانی، محمّدمحسن آقابزرگ، بیروت، دارالأضواء، ۱۴۰۳ق.
رازگشا، کیوان قزوینی، عباسعلی، چاپ محمود عباسی، تهران، نشر راه نیکان، ۱۳۸۶ش.
الرسالة القشیریة، قشیری، عبدالکریم بن هوازن، ترجمهٔ ابوعلی حسن بن احمد عثمانی، چاپ بدیع‌الزمان فروزانفر، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۸۱ش.
رهبران طریقت و عرفان، سلطانی، محمّدباقر، تهران، مؤسسهٔ انتشاراتی محبوب، ۱۳۷۱ش.
رهیافتی به مکاتب تفسیری (نقل گرایی، عقل گرایی و باطن گرایی)، مؤدّب، رضا، قم، انتشارات دانشکدهٔ اصول الدین، ۱۳۸۷ش.
زبدةالبیان فی أحکام القرآن، اردبیلی، احمد بن محمّد، چاپ محمّدباقر بهبودی، تهران، کتابفروشی مرتضوی، بی‌تا.
زبدة الحقایق، نسفی، عزالدین، چاپ حق‌وردی ناصری، تهران، کتابخانهٔ طهوری، ۱۳۶۳ش.
سعادت نامه، گنابادی، سلطان‌محمّد بن حیدر، به کوشش حسینعلی کاشانی بیدختی، تهران، انتشارات حقیقت، ۱۳۸۵ش.
شرح مقدّمهٔ قیصری بر فصوص الحکم ابن عربی، آشتیانی، جلال‌الدین، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزهٔ علمیهٔ قم، ۱۳۷۰ش.
طرائق الحقائق، شیرازی، محمّدمعصوم، چاپ محمّدجعفر محجوب، تهران، انتشارات کتابخانهٔ سنائی، ۱۳۸۲ش.
عوالی اللئالی العزیزیة فی الاحادیث الدینیة، احسائی، محمّد ابن ابی‌جمهور، قم، انتشارات سیدالشهداء، ۱۴۰۳ق.
فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، سجادی، جعفر، تهران، انتشارات کتابخانهٔ طهوری، ۱۳۷۰ش.
الکافی، کلینی، محمّد بن یعقوب، چاپ علی اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۳۶۵ش.
کشاف اصطلاحات الفنون، تهانوی، محمّدعلی بن علی، چاپ احمد حسن بسج، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۷ق.
کنزالعرفان فی فقه القرآن، سیوری، مقداد بن عبدالله، چاپ محمّد قاضی، بی‌جا، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، ۱۴۱۹ق.
گنابادی و تفسیر بیان‌السعادة، کمپانی زارع، مهدی، تهران، ۱۳۹۰ش.
المآثر و الآثار، اعتماد السلطنه، محمدحسن خان، چاپ ایرج افشار، تهران، ۱۳۶۳ش.
مبانی تفسیر قرآن، مؤدّب، رضا، قم، انتشارات دانشگاه قم، ۱۳۸۸ش.
المبدأ و المعاد، شیرازی، صدرالدین محمّد، تهران، انجمن حکمت و فلسفهٔ ایران، ۱۳۵۴ش.
مجمع السعادات، گنابادی، سلطان‌محمّد بن حیدر، تهران، انتشارات حقیقت، ۱۳۸۴ش.
مجموعه مقالات دربارهٔ شاه نعمت‌الله ولی، پازوکی، شهرام، «مجدّد طریقهٔ نعمت‌اللهی در دورهٔ جدید حضرت سلطان‌علیشاه گنابادی»، تهران، انتشارات حقیقت، ۱۳۸۳ش.
المحاسن، قم، برقی، احمد بن محمّد بن خالد، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ق.
محیی‌الدین بن عربی چهرهٔ برجستهٔ عرفان اسلامی، جهانگیری، محسن، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۵۹ش.
مشارق انوار الیقین فی اسرار امیرالمؤمنین، بُرسی، رجب‌بن محمّد، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۹ق.
المفردات فی غریب القرآن، راغب اصفهانی، حسین بن محمّد، دمشق، دار العلم الدار الشامیة، ۱۴۱۲ق.
المقدّمات من کتاب نصّ النصوص، آملی، حیدر، بی‌جا، انتشارات توس، ۱۳۶۷ش.
مکارم الآثار در احوال رجال دو قرن ۱۳ و ۱۴ هجری، معلّم حبیب‌آبادی، محمّدعلی، اصفهان، ۱۳۵۱ش.
المیزان فی تفسیر القرآن، طباطبایی، محمّدحسین، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعهٔ مدرّسین حوزهٔ علمیهٔ قم، ۱۴۱۷ق.
نابغهٔ علم و عرفان در قرن چهاردهم، تابنده، سلطان حسین، تهران، انتشارات حقیقت، ۱۳۸۴ش.
نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص، جامی، عبدالرحمن، چاپ ویلیام چیتیک، تهران، مؤسسهٔ مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۷۰ش.
وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، حرّ عاملی، محمّد بن حسن، قم، مؤسسهٔ آل البیت لإحیاء التراث، ۱۴۰۹ق.
ولایت‌نامه، گنابادی، سلطان‌محمّد بن حیدر، تهران، انتشارات حقیقت، ۱۳۸۴ش.
یادنامهٔ صالح، هیأت تحریریهٔ کتابخانهٔ صالح، انتشارات حقیقت، تهران، ۱۳۸۰ش.