موسی و خضر: كه از سوی حاج دكتر نورعلی تابنده تحریر شده است. نویسنده با اشاره به كتب آسمانی تورات و انجیل معتقد است كه آنها در طول زمان دچار تحریف شده‌اند ضمن اینكه داستان‌های مندرج در آنها طولانی و خسته‌كننده است. وی اشاره‌ای به قرآن دارد كه دست تحریف نتوانسته آن را آلوده سازد .
كتاب « عرفان ایران» مجموعه مقالاتی است كه از سوی دكتر سیدمصطفی آزمایشگردآوری و تدوین شده است. این كتاب مشتمل بر شش مقاله، یك بخش تحت عنوان « تصحیح متون» و دو مقاله نیز تحت عنوان « عرفان و ادیان»، دو مقاله تحت عنوان «عرفان و هنر» و در پایان به معرفی چند كتاب پرداخته است. این كتاب از سوی انتشارات حقیقت در 2500 نسخه و با قیمت دو هزار تومان روانه بازار شده است. در قسمت «مقالات»، مقاله‌ها به ترتیب شامل این موضوعات است:
1- موسی و خضر: كه از سوی حاج دكتر نورعلی تابنده تحریر شده است. نویسندهبا اشاره به كتب آسمانی تورات و انجیل معتقد است كه آنها در طول زمان دچار تحریف شده‌اند ضمن اینكه داستان‌های مندرج در آنها طولانی و خسته‌كننده است. وی اشاره‌ای به قرآن دارد كه دست تحریف نتوانسته آن را آلوده سازد. افزون بر این داستان‌های قرآن موجز و مختصر است. وی معتقد است هدف نهداستان‌پردازی كه اخذ یك نتیجه منطقی و توجه باطنی و تذكر معنوی است. حاج دكتر با الهام از داستان موسی و خضر و ذوالقرنین نتیجه‌ای عرفانی می‌گیرد و داستان هر یك را به سلوك الی‌الله تعبیر می‌كند.
تصوف و وضعیت فرهنگی ما: نویسنده این مقاله سعید سرمدی است كه به بررسیرابطه صوفیه و تصوف با فرهنگ ایرانی می‌پردازد. وی با استناد به آثار عرفا و صوفیان و حتی روشنفكرانی مانند آل احمد و احسان طبیری می‌خواهد نشان دهد كه عرفان بخشی از فرهنگ ایرانی است. محققان اسلامی نیز كوشیده‌اند تصوف را برخاسته از قرآن و اسلام و نه مسیحیت معرفی كنند. وی معتقد است كه تصوف و عرفان اصل دین است و در بن بنیاد تفكر جاری است و حاكمیت تصوف بر دل و جانمتفكران مسلمان پابرجاست. نویسنده در نهایت متولیان فرهنگ كشور را بهبرنامه‌ریزی در این خصوص فرا می‌خواند و سعی دارد راهكاری برای مدیراناجرایی و فرهنگی پیش روی آنها بنهد.
میشل والسان و طریقه شاذلیه: وی اصلا اهل رومانی است و به دین مسیحیت بود. این داستان مردی است كه در سفارت رومانی در پاریس مشغول كار بود كه پس از اسلام آوردن نام مصطفی رابرای خود برگزید. وی از دوستداران تصوف بود كه در پاریس خانقاهی بنا نهاد. مصطفی رشته طریقت خود را به «رنه گنون» فرانسوی- كه به اسلام گروید و نام شیخ عبدالواحد یحیی را برای خود برگزید- و عبدالرحمن علیش مصری می‌رساند. وی خواستار این بود كه با سلطان حسن تابنده (رضا علیشاه) و پدرش شیخمحمدحسن صالح‌علیشاه به طریقه نعمت‌اللهی وارد شود كه سلطان حسن در پی دیدارهای مختلف با او از تمایزات طریقه او با خود آگاه و او را تشویق كرد كه در طریقت خود بماند و به اذكار الهی بپردازد.
شرح حال داود طایی: با قلم حسن مهدی‌پور است. وی صوفی زاهد قرن دوم هجری است. وی درزمره شاگردان ابوحنیفه بود و در علوم زمان جزء سرآمدان عصر خود شد. وی پس از عمری كسب علم سرانجام به دلایلی كنج عزلت گزید و راه عبادت در پیش گرفتو در روی خلق‌الله بست. شرح حال جالبی دارد.
شیخ عبدالحلیم محمود: وی نسب به اما حسین (ع) می‌برد و در سال 1910 در مصر دیده به جهان گشود. در الازهر و الزقایق به تحصیل پرداخت و در سال 1932 به سوربن رفت. در 1940 و پس از كسب علوم جدید به زادگاه برگشت و در الازهر مشغول به تدریس گشت. وی علاوه بر بعد علمی در سلوك و تزكیه نفس نیز دستی داشت. شیخ علم بدونعمل را كافی نمی‌دانست. در آثار خود شرایط سلوك عارف را به تفصیل برمی‌شمرد. وی جامع تفكر غربی- اسلامی بود.
مولوی و مولویه: كه از سوی ویلیام چیتیك به قلم در آمده است. این مقاله در خصوص حضرت مولانا جلال‌الدین بلخی و طریقت مولویه است. وی به شرح مختصری از زندگی مولانا وآشنایی او با شمس تبریزی پرداخته و زمینه‌ها و علل تشكیل طریقت مولویه رابررسی می‌كند. نویسنده معتقد است طریقت مولویه نقش مهمی در حیات معنوی تركیه از دوره عثمانی تا زمان حاضر ایفا كرده است.
در بخش دوم كه «تصحیح متون» است به كتاب «مجالس المومنین» اثر قاضی نورالله شوشتری اشاره رفته است. وی از مشایخ و طرایق زمان خود بوده است. «مجلس ششم» از این كتابدر ذكر جمعی از صوفیه است و عمدتا شرح حال و دلایل تشیع مشاهیر تصوف است. شوشتری در پی احیای معنای حقیقی شیعه است. نویسنده به تصحیح آن پرداخته و این «مجلس» را در این كتاب آورده است.
بخش سوم كتاب عرفان ایرانی « عرفان و ادیان» نام دارد كه خود مشتمل بر دو مقاله است: 1 – گزیده‌ای از عرفان مسیحی: به قلم جیمز كاتسینجر و ترجمه ابوالقاسم پیاده‌كوهسار است. این مقاله همان‌گونه كه در متن آن آمده است ترجمه دو فصل از كتاب: نه ازاین دنیا: گنجینه‌ای از عرفان مسیحی» است كه گلچینی است از نوشته‌هایعرفانی چند نفر از نویسندگان. مراحل سلوك مسیحی را با استناد به زندگانیمریم مقدس و حضرت مسیح برمی‌شمرد. 2 – رمز پرندگان در ادیان: به قلممانابو وایدا و ترجمه سمانه گچ‌پزیان است. نویسنده سعی در رمزگشایی ازمفهوم پرنده دارد و اینكه در موضوعات عرفانی پرنده به چه معناست. وی حتی به لحاظ تاریخی مفهوم پرنده و نمادهای تاریخی آن را نیز می‌شكافد. پرنده در معانی كبوتر، طاووس و عقاب نیز تفسیر شده و معتقد است كه به‌طور مثال،كبوتر در غسل تعمید مسیح به روح‌القدس دلالت دارد. از آنجا كه پرنده در حالت پرواز به بالا اوج می‌گیرد از آن به تعابیر عرفانی تعبیر جسته‌اند. نویسنده همچنین به مفهوم پرنده و سیمرغ و بلبل در ادبیات كهن پارسی اشاره كرده است.
در بخش «عرفان و هنر» دو مقاله به این عناوین به چشممی‌خورد: 1 – تاثیر زبان عربی بر هنرهای بصری اسلامی: نویسنده بهریشه‌یابی این تاثیر می‌پردازد و تنها هنر اعراب در دوران پیش از اسلام را زبان می‌داند. با آغاز دوره اسلامی این میراث به عالم اسلام منتقل شد. وی به تحلیلی زبان شناختی پرداخته و بر آن است كه اصطلاح‌شناسی كلامی، علمی و فلسفی زبان فارسی وامدار زبان عربی است. 2– كار در زندگی معنوی: این مقاله فصلی از كتاب The Transfiguration of Man اثر همین نویسنده (فریتیوف شوان) است. وی معنای كار را از روزگار باستان تا امروز به‌طور مختصر بررسیمی‌كند. نویسنده بر این است كه انسان برای كسب روزی و جد و جهد باید كارش را با آگاهی از مقاصد نهایی آدمیان با خدا پیوند زند.
فصل آخر نیز به معرفی سه كتاب تحت عنوان «عرفان، اسلام و ایران» با تلاش شهرام پازوكی، «صوفی و شعر» و «حیات تصوف در دوران عثمانی» می‌پردازد.
عرفان ایران
(مجموعه مقالات)
گردآوری: سید مصطفی آزمایش
انتشارات حقیقت
شمارگان: 2500 نسخه
قیمت: 2000 تومان 2- 3- 4- 5- 6- 1387
محمدحسین باقی