نكاتى از حقوق شهروندى

سرويس حقوقى مجذوبان نور

hoghiighe shahrvandi unnamed 1نظر به کرامت و ارزش والای انسان در شریعت مبین اسلام و نظر به جایگاه رفیع انسان که در آیه‌ی شریفه‌ی ٧٠ در سوره‌ی مبارکه‌ی اسراء مورد تأکید قرار گرفته است: «و به راستى ما فرزندان آدم را گرامى داشتیم و آنان را در خشکى و دریا (بر مَرکب‌ها) برنشاندیم، و از چیزهاى پاکیزه به ایشان روزى دادیم و آنها را بر بسیارى از آفریده‌هاى خود برترىِ آشکار دادیم» و نظر به فرمایش گهربار حضرت امام علی(ع): با این ترجمه که «خداوندِ سبحان حقوقِ بندگانش را بر حقوق خودش مقدم دانسته است، پس هر که حقوق بندگان را رعایت کند، این امر، به ادای حقوق خداوند منجر خواهد شد.» (شرح غرر‌الحکم،٣ج، ص٣٧٠) و نظر به اصول متعددی از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران از جمله اصول مندرج در فصل سوم در مورد حقوق ملّت؛ 
کلیه‌ی اتباع ایران صرف‌نظر از جنسیت، قومیت، ثروت، طبقه‌ی اجتماعی، نژاد و یا امثال آن از حقوق شهروندی و تضمینات پیش‌بینی شده در قوانین و مقررات، برخوردار می‌باشند. و ارتباطى با حقوق اتباع سایر کشورها که در سایر قوانین و مقررات و یا کنوانسیون‌های بین‌المللی (که ایران وفق مقررات به آنها ملحق شده است) مقرر گردیده، ندارد.

مهم‌ترین حقوق شهروندی:

– شهروندان از حق حیات برخوردارند. هیچ شهروندی را نمی‌توان از حق حیات محروم ساخت، مگر بر اساس حکم دادگاه‌های صالحی که بر مبنای موازین قانونی تشکیل و صادر شده و اصول دادرسی عادلانه در آن رعایت شده باشد.

– بهره‌مندی از زندگی شایسته از جمله خوراک، پوشاک، مسکن، آموزش، بهداشت و درمان مناسب از حقوق شهروندان محسوب می‌شود.

– دستگاه‌های اجرایی موظفند در چارچوب قوانین و مقررات، تمامی اقدامات لازم برای افزایش سطح سلامت عمومی، حفظ حقوق بنیادینِ حیات، شرایط مطلوب برای زندگی، سلامت و بهداشت، کاهش میزان مرگ‌و‌میرِ اطفال و افزایش طول عمر شهروندان، دسترسی آسان، ارزان و گسترده به درمان، دارو، تجهیزات و کالاها و خدمات پزشکی، درمانی و بهداشتی منطبق با استانداردهای ملّی و تأمین و ارتقای سلامت افراد، شرایط زیست سالم و مطلوب برای ادامه‌ی زندگی را به عمل آورند. دولت ملزم است تا با نظارت بر مراکز درمانی حصول شرایط بهترِ درمانی را فراهم سازد.

– شهروندان از حق بهره‌مندی از سلامت جسمی و معنوی برخوردار می‌باشند.

– شهروندان حق دارند از محیط زندگی و کاریِ ایمن و عاری از آسیب‌های جسمی و روحی به آنان، برخوردار باشند.

– دولت موظف است زمینه‌ی بهره‌مندی تمامی شهروندان را از کلیه‌ی شقوق تأمین اجتماعی، خدمات و حمایت‌های مالی و اعتباریِ مربوط در مواردِ بیماری، معلولیت، بازنشستگی، بیکاری، پیری، از کار افتادگی، بی‌سرپرستی، در راه‌ماندگی، حوادث و سوانح غیرمترقبه، نیاز به خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبت‌های پزشکی به صورت بیمه و غیره را به عنوان حقی همگانی با رعایت قانون فراهم نماید.

– شهروندان از حق دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی و درمانیِ مناسب برخوردارند.

– شهروندان بایستی از زندگی شاد همراه با امید به آینده‌ای بهتر از بدو تولد و در همه‌ی محیط‌های اجتماعی برخوردار شوند.

– دولت موظف است با انجام تدابیر لازم، زمینه‌ی برخورداری از وضعیت و امکانات کافی برای برگزاری مراسم و برنامه‌های مفرّح و برپایی جشن‌های ملّی و مذهبی، اجرای برنامه‌های تفریحی، مسافرتی، گردشگری، اقامت در سکونت‌گاه‌های طبیعی، سفرهای ارزان، فرصت مطالعه، پرداختن به کارهای ذوقی، ادبی، هنری و سرگرمی را برای شهروندان فراهم نماید.

– شهروندان از حق آزادی، امنیت فردی، روانی، شغلی، فرهنگی، اجتماعی، سرمایه‌گذاری، زندگی با ثبات، نظم و تمامی دیگر مصادیق قانونی و عرفیِ امنیت، برخوردار هستند. این حق قابل سلب شدن نیست و محدود شدنِ آن، تنها به موجب قانون امکان‌پذیر است.

شهروندان از حق آزادیِ اندیشه و بیان برخوردارند. این حق شامل آزادیِ ابراز، ترویج و انتشار اندیشه‌ها و عقاید به صورت شفاهی، کتبی، الکترونیکی یا به هر وسیله‌ی دیگر به انتخاب خودِ شهروند با رعایت قانون، می‌باشد.

– تفتیش عقاید ممنوع است. هیچ کس را نمی‌توان به پذیرش یا داشتن اندیشه‌ای خاص مجبور یا از آن منع نمود.

– هر شخص حقیقی و حقوقی در بیان اندیشه و احساس خود درباره‌ی همه‌ی موضوعات و در هریک از گونه‌های آفرینش فکری، ادبی، هنری و در هر شکل و ساختار رسانه‌ای، در قالب ضوابط قانونیِ اعلام شده آزاد است.

– تمامی ارکانِ حاکمیت وظیفه‌ی حمایت، حفاظت و احترام به تنوع‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را در راستای حفظ آزادیِ رسانه دارند، از همین رو دولت باید زمینه‌های تشکیل و فعالیت رسانه‌های آزاد و مستقل را فراهم آورد.

– تمامی مردم حقِ دسترسیِ آزاد به تمامی رسانه‌ها و منابع اطلاعاتی را در چارچوب قوانین دارند.

– دولت به آزادی نشریات و مطبوعات، رسانه‌ها اعم از کاغذی یا الکترونیکی و نیز تمامی رسانه‌های شنیداری و دیداری (اعم از وب‌سایت‌ها، وبلاگ‌ها، شبکه‌های تلویزیونی و اینترنتی و مانند اینها) در صورتی‌که مخلّ به مبانی اسلام یا حقوق عمومی نباشند، در چارچوب قانون باید احترام گذارد.

– روزنامه‌نگاران و رسانه‌ها نباید در جمع‌آوری و انتشار اطلاعات و مطالب خود با تهدید و یا مجازات مواجه شوند. نهادهای دولتی یا تحت کنترل دولت، در چارچوب قوانین و مقررات، نباید مانعِ آزادیِ دسترسیِ رسانه‌ها به اطلاعات موردنیاز آنان شوند.

– دولت مکلف است زمینه‌ی قانونی لازم برای تأمین استانداردهای شغلی برای اصحاب رسانه ازجمله اقدامات رفاهی، پوشش بیمه‌ای، امنیتِ ِِکاری، تأمین پوشش حمایتی در برابر فشارهای ناروا و تضمین دستمزد مناسب را به‌صورت برابر و عادلانه و بدون تبعیض فراهم نماید. معیشت اقتصادیِ کارکنان رسانه‌ها نباید به‌وسیله‌ی دولت و نهادهای تحت کنترلِ دولت تهدید شود.