بهمن کشاورز 
به طور قطع نظارت اجتماعی نیاز به وضع قانون دارد و کسی که می‌خواهد نظارت اجتماعی را اعمال کند نیازمند آن است که قانون حتماً از او حمایت کند.
اما نه به این مفهوم که اگر کسی موردی را دید و لازم دانست که مراجع قضائی یا قانونی و مراجع ذی‌نفع و ذی‌مداخل در جریان اطلاعات آن قرار گیرند سکوت کند، بلکه چنین کسی از طریق اعلام مراتب به این مبادی ذیربط می‌تواند وظیفٔه نظارتی خود را انجام دهد و این چیزی است که در قانون آئین دادرسی کیفری شناخته شده، که در امور بسیار مهم حتی اعلامات بدون امضا هم باعث ترتب آثار می‌شود.
طبیعتاً در سایر موارد نیز با اعلام کتبی یا شفاهی به افراد ذیربط و مبادی ذیربط می‌توان نقش نظارتی را بازی کرد، ولی بدیهی است اگر قانون حامی چنین اعلام‌کنندگانی نباشد چه بسا خیلی زود از کرده پشیمان شوند.
کسی که می‌خواهد یک مورد قانون‌شکنی را گزارش کند باید در نسبت دادنِ مسائلی که جرم محسوب می‌شود و همینطور نسبت دادن مطالبِ دروغ توجه به وصفِ کیفری قضیه کند و چنین نباشد که فرد در معرض اتهام افترا یا اشاعهٔ اکاذیب یا توهین قرار گیرد.
پس باید به اندازهٔ کافی دلیل اثباتی داشته باشد. اگر داشت و اقدام کرد برای اولین بار در تاریخ کیفری ما، در قانون آئین دادرسی کیفری جدید، ضوابطی برای حمایت از شهود، شاکی و مطلع پیش بینی شده و اتفاقاً همین چند روز اخیر آیین‌نامهٔ اجرایی این مواد نیز تصویب شده که به موجب آن می‌توان از کسانی که چنین مواردی را اعلام می‌کنند طبق قانون حمایت کرد به نحوی که مصون از تعرض باشند.
بدون تردید اجرایی شدن قانونِ دسترسیِ آزاد به اطلاعات، می‌تواند در ارتقای وضعیت نظارت اجتماعی مؤثر باشد و اجرایی شدنِ آن هم مؤکول به این است که بر مبنای مواد این قانون، افرادی که اطلاعاتی را می‌خواهند از اشخاص و نهادها و سازمان‌های دیربط مطالبه کنند.
چون اگر موارد خواسته شده داخل در مواردی که اطلاع از آنها ممنوع است نباشد کسی که اطلاعات از او خواسته شده و نداده می‌تواند مورد تعقیب قرار گیرد. بنابراین در این مورد هم اگر مردم در اقدامات خود و اِعمال حقشان جدی باشند خواه ناخواه دولت و حکومت و نظام را وادار به پاسخ‌گوییِ جدی خواهند کرد.
مطمئناً در پی تحقق نظارت اجتماعی شاید مزاحمت‌ها و مشکلاتی برای کسانی که در پیِ این نظارت هستند فراهم شود ولی در میان‌مدت و بلند‌مدت باعث جریان صحیح امور خواهد شد، از فساد دور خواهیم گشت و احساسِ حضور در امور اجتماعی برای مردم بیشتر خواهد شد و در مجموع وجود چنین حالتی صد در صد مثبت ارزیابی می‌شود.
منبع: هفته‌نامهٔ کلید ملی- شمارهٔ ۲۳