کنگرهٔ بزرگداشت چهار تن از عرفای خطهٔ خراسان با هدف بررسیِ زندگی، منش و آثار این بزرگان برگزار می‌شود.
به گزارش خبرنگار مهر، علی‌محمد صابری، دبیر علمی کنگرهٔ بزرگداشت چهار تن از عرفای خطهٔ خراسان، محقق و پژوهشگر حوزهٔ فرهنگ و فلسفه با اشاره به کنگرهٔ بزرگداشت چهار تن از عرفای خطه خراسان گفت: این کنگره از اول تا سوم اسفندماه در مرکز همایش‌های بین‌المللی صدا و سیما برگزار می‌شود و موضوع آن در موردِ چهار تن از عرفای خطهٔ خراسان است که توانستند تأثیرگذاری شگرفی را در دورهٔ زندگی خود بر جامعه‌شان داشته باشند.
وی در ادامه در مورد شخصیت و زندگی این عارفان اظهار کرد: اولین شخصیت بزرگ عرفانی که در این کنگره قصد بررسی آراء و نظریاتش داریم، شیخ احمد غزالی طوسی است. وی برادر کوچک‌تر امام محمد غزالی است، شیخ احمد غزالی طوسی، معروف است به اولین کسی که رسالهٔ عرفانی به نثر در مورد عشق نوشت، کتاب معروف «سوانح العشاق» نوشتهٔ اوست، وی در عرفان، معروف به جامعُ العلوم و المعارف است. او تربیت‌شدهٔ شیخ ابوبکر نساج طوسی است و به‌عنوان خلیفةُ الخلفایی در عرفان اسلامی جانشین می‌شود. شیخ احمد غزالی طوسی کتاب‌های مهمی نوشته است که ازجملهٔ آنها می‌توان به رسالهٔ عینیه، رسالهٔ مکتوبات، رسالهٔ روح و مکتوباتی در پاسخِ نامه‌های عین‌القضات همدانی، اشاره داشت.
صابری تصریح کرد: بزرگانی چون ابوالفضل بغدادی، عین‌القضات همدانی، نجیب‌الدین سهروردی، سنایی غزنوی از شاگردان شیخ احمد غزالی طوسی هستند . مدفن این عارف در قزوین است. شیخ احمد غزالی طوسی در تصوف اسلامی مسئلهٔ عشق را نه صرفاً به نحو روان‌شناسانه و نه صرفاً در قالب ادبیات، بلکه به نحو کاملاً عرفانی بیان می‌کند و تا دورهٔ او هرگز عشق را به‌صورت نثر بیان نکرده بودند و برای فهم مسئله و دیدگاهی که او بیان می‌کند نخست باید مسئلهٔ ایمان و دین را به‌درستی بفهمیم. یعنی دین را در سطح اخلاق و پدیدهٔ اجتماعی یا یک دستور صِرف پایین نیاوریم و بدانیم که دین، امر قدسی و فراتاریخی است و حقیقتی است که فطرت انسان به دنبال آن می‌رود.
وی با بیان اینکه حدود صد استاد و پژوهشگر در بخش گرامیداشتِ شیخ احمد غزالی طوسی مقاله داده‌اند، افزود: از این تعداد، دوازده نفر در چهار پنل مجزا سخنرانی می‌کنند، همچنین اساتید معروفی چون نصرالله پورجوادی، دکتر کریم زمانی، دکتر دینانی نیز قرار است در این بخش حضور داشته باشند.
صابری ادامه داد: اما در مورد روز دوم که روز بزرگداشت دو تن از مشایخ عرفا در قرن پنج و ششم هجری است، یکی شیخ ابوالحسن خرقانی و دیگری شیخ ابوسعید ابوالخیر. اما در مورد شیخ ابوالحسن خرقانی که معروف به شیخ اهل قبض بود، او حالت قبض و گرفتگی دل داشت و حالتی داشت که اندوه و حزن بر وجودش غلبه می‌کرد. اصطلاحاً به او سالک مجذوب می‌گفتند که از حالت سیر و سلوک، مجذوبِ حق شده است، او مرید شیخ ابوالقصاب آملی است و هم‌عصر با شیخ ابوسعید ابوالخیر. ابوالحسن خرقانی در عرفان معروف به شیخی است که اهل صلح بود، او پرچم صلح را به دست داشت؛ اصطلاحی در عرفان است با عنوان «صلح کل» که انسان با نفس امارهٔ خودش در جنگ است و با خَلق در جنگ نیست و اگر کسی بتواند نفس را سرکوب کند بر کل هستی می‌تواند غلبه پیدا کند.
این پژوهشگر گفت: شیخ ابوالحسن خرقانی در نیشابور یکی از پایه‌های مهم فرهنگ‌سازی محسوب می‌شد که به‌حق اگر وجود این بزرگواران نبود نیشابور هرگز به‌عنوان پایتخت فرهنگی ایران در قرون پنجم و ششم محسوب نمی‌شد، جامعهٔ خشک و قشری‌گرا و حکومت‌های دست‌نشانده باعث شده بود که از نظر فرهنگی، ایران، رو به پسرفت باشد اما عارفانی چون ابوالحسن خرقانی با نشر این اندیشه‌ها اجازه ندادند که فرهنگ ایرانی رو به قهقرا رود و حتی ما شاهد شکوفایی معنوی و روحی فرهنگ اسلامی در ایران شدیم که مغز این فرهنگ عرفان بود که ظهور کرد.
استاد دانشگاه فرهنگیان در ادامه در مورد برنامه‌های عصر روز دوم کنگرهٔ گرامیداشت چهار تن از عرفای خطهٔ خراسان اظهار کرد: عصر روز دومِ کنگره اختصاص به شیخ ابوسعید ابوالخیر دارد. او از مشایخ مجذوب سالک است یعنی شیخی که قوهٔ جذب بر او غلبه دارد و مانند پرندهٔ شاهبازی بر طریقهٔ عشق الهی، ربودهٔ حق شده و بلافاصله مسیر سیر و سلوک را طی می‌کند، شیخ ابوسعید، هم‌عصر خرقانی است و اصطلاحاً به او شیخ اهل بسط می‌گویند. شیخ ابوسعید ابوالخیر شاگردان بسیاری را تربیت کرده است و در وا قع در فرهنگ‌سازیِ نیشابور بسیار کمک می‌کند و همچنین مجالس ذکر بسیاری را دایر می‌کند. مجالسی که در آن ذکر خداست و کاروان‌سراهایی که او دایر کرد و نیشابور را تبدیل به شهری کرد که تمام سران و بزرگان شهرها و کشورها لازم دیدند که از آن شهر دیدن کنند.
وی ادامه داد: اما روز سوم کنگره اختصاص دارد به صدمین سال رحلت یکی از بزرگان عرفای خراسان در دورهٔ معاصر، یعنی نورعلیشاه ثانی دارد. او رساله‌های بسیاری در عرفان نوشته است که یکی از این رساله‌ها «صالحیه» نام دارد که در عرض دو هفته نوشته شده است و رسالهٔ بسیار عمیق عرفانی است. نورعلیشاه ثانی منطقهٔ خراسان را که منطقهٔ عرفان‌خیزی بود، از نظر عرفانی گسترش داد ولی او از نظر شخصیتی فردِ غریب و گمنامی بوده است، اولاً سال‌ها به تحقیق و تفحص در مورد دین پرداخت و به کشورهای مختلفی سفر کرد ازجمله هندوستان، پاکستان، عراق و حجاز و با تمام اندیشه‌های فکری فقها و متکلمین آشنا شد و رساله‌های مختلفی نوشته است. او حتی در باب تربیت کودکان رساله نوشته است، او حتی روان‌شناسی عارف است.
این پژوهشگر حوزهٔ عرفان تصریح کرد: مدفن نورعلیشاه ثانی در شهرری و در حرم حضرت عبدالعظیم الحسنی واقع شده است. ازجمله مشایخی که او تربیت کرده است شیخ عبدالله حائری است که فرزند شیخ عبدالکریم حائری است. نورعلیشاه ثانی به جمعِ بین فقه و عرفانِ اسلامی که در واقع جمع طریقت و شریعت است اهمیت ویژه‌ای می‌دهد. بالغ بر چهل سخنران در روزهای دوم و سوم سخنرانی می‌کنند. همچنین طی این کنگرهٔ سه روزه، سه گروه موسیقی سنتی مقامی خراسان را میزبانی می‌کنیم که اجرا خواهند داشت. اساتیدی در معماری نیز در کنگره حضور یافته و پیرامون معماری منحصربه‌فرد آرامگاهِ این بزرگان سخنرانی خواهند داشت. همچنین برخی ناشرانِ فعال در عرصهٔ کتب عرفانی آثار خود را در حاشیهٔ این کنگره ارائه می‌کنند.
منبع: خبرگزاری مهر