حمایت از هنر از دوران باستان مرسوم بوده است. حمایت‌ها اغلب از سوی مجامع دینی و عقیدتی و بعد‌ها از سوی کلیسا و اشراف در دوره‌های بعدی مرسوم شده و با تغییر رویه زندگی و ظهور بورژوا‌ها و نوع حمایت‌ها از حالت مرکزیت قدرت به سطح جامعه رسیده است.
حافظان علم و ادبیات از حامی هنر به‌عنوان واژه پاتروناژ (پترونیژ) یاد کرده‌اند. اکثر زبان‌های غیرانگلیسی هنوز از واژه مِکِنِیت که مشتق شده از نام گاس ماکِناس بوده است، استفاده می‌کنند. مدیچی‌ها در فلورانس از حامی هنرمندان تلقی می‌شدند. همچنین حمایت از هنر در بخش کلیسا از عوامل رشد هنر دینی بوده است. موسیقی‌دانان، نویسندگان، نقاشان، مجسمه‌سازان، اختر‌شناسان، کیمیاگران و… همواره مورد عنایت کلیسا و سلطنت بوده‌اند. داوینچی، میکل آنژ، شکسپیر و بن جانسون از جمله شخصیاتی بودند که همواره مورد حمایت کلیسا و یا اشراف‌زادگان بودند. بورژوازی در قرن ۱۹ فرهنگ حمایت انحصاری و قدرتمندانه را به گونه امروزی تبدیل کرد. و این نوع سیستم همواره در بسیاری از زمینه‌های هنر متداول است. در این دوره حمایت هنر به معنی سفارش کار نبوده بلکه به نوعی حمایت تحصیلی، پژوهشی و یا حمایت برای تأمین هزینه پروژه شخصی هنرمند بوده است.
ساموئل جانسون حامی هنر را اینگونه توصیف کرده است: حامی کسی است که زندگی روی آب بنا شده‌اش روزی با نتیجه حمایت‌اش از هنر تغییر پیدا کند. در نظر او حامی کسی‌ست که هنر را به‌عنوان محلی برای پس‌انداز و آینده‌نگری انتخاب کرده است. برخی نیز هنر را به سود جاه‌طلبی‌های سیاسی و یا اجتماعی حمایت می‌کنند.
منافع حمایت مالی
رندی کوهن نویسنده و انسان‌شناس آمریکایی از سال ۱۹۹۹ تا ۲۰۱۱ برای مجله نیویورک تایمز می‌نوشت. وی به‌عنوان نویسنده کتاب، نمایشنامه‌نویس و مجری رادیو شناخته شده است. وی در ۲۰ مارچ ۲۰۱۴ در مقاله‌ای با عنوان ده دلیل برای حمایت از هنر اینطور بیان می‌کند:
۱. هنر مروج رفاه است.
۲. هنر بهبوددهندهٔ عملکرد تحصیلی‌ست.
۳. هنر تقویت‌کننده اقتصاد است: در این باره اداره اقتصاد ایالات متحدهٔ آمریکا گزارش می‌دهد که، اقتصاد ناشی از هنر و فرهنگ ۳/ ۲۵ درصد از تولید ناخالص داخلی از بخش کشاورزی و گردشگری آن بالا‌تر بوده است. صنعت هنر غیرانتفاعی ۱۳۵ میلیارد دلار در سال در فعالیات اقتصادی (هزینه شامل سازمان‌ها و مخاطبان خود) نقش داشته‌اند که ۲۲میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار به درآمد دولت اضافه کرده‌اند.
۴. هنر برای تاجران محلی مفید است: برای مثال هر شرکت‌کننده در یک فستیوال موسیقی در آمریکا متوسط ۲۴/ ۶۰ در حاشیه فستیوال اعم از پارکینگ، رستوران و… هزینه می‌کند. که این امر خود بر اقتصاد سایر اصناف مؤثر است.
۵. هنر رانندگان مخصوص توریسم را بوجود می‌آورد.
۶. هنر منافعی جعت صادرات صنعت دارد. در سال ۲۰۱۱ صادرات آمریکا اعم از نقاشی، فیلم و جواهرات به ۷۲ میلیارد دلار رسیده است، در حالیکه واردات این بخش تنها ۲۵ میلیون دلار بوده است و مازاد آن ۴۷ میلیون دلار است.
۷. هنر و جرقهٔ نوآوری و خلاقیت
۸. هنر و تأثیر اجتماعی
۹. هنر و بهبود مراقبت‌های بهداشتی
۱۰. هنر به منزله کسب و کار
چرا از هنر حمایت می‌شود؟
کشورهای توسعه‌یافته شرایط و راهکارهای مختلفی برای حفظ هنر و حمایت از هنرمندان دارند. در ایرلند هنرمندانِ زیر در آمد سالانه ۲۵۰ هزار یورو از پرداخت مالیات معاف هستند. در کشورهای اسکاندیناوی که اغلب سلطنتی هستند، سهم قابل توجهی از درآمد هنرمندان توسط دولت تأمین می‌گردند. قانون استرالیا به هنرمندان این امکان را می‌دهد تا به مدت پنج سال زیر پوشش و حمایت دولت باشند، تا پس از آن بتوانند حرفه‌ای شوند و جایگاه مستقل خود را پیدا کنند. در کانادا روش‌های مطالعاتی متعددی در زمینه پرورش افراد در زمینه هنر و اقتصاد، توسط کار‌شناسان انجام شده است. بررسی وضعیت هنرمندان در کانادا بسیار چشمگیر است. با این حال ریتا دیویس (مدیر اجرایی فرهنگ در تورنتو) درباره اقتصاد هنر می‌گوید: همه ما نیاز داریم درباره درک و اهمیت فرهنگ در جوامع و اقتصاد از خواب بیدار شویم.
بروس دمارا خبرنگار بخش سرگرمی در ۱۹ ژانویه ۲۰۰۹ هفت بند را برای چرایی حمایت از هنر به شرح زیر بیان کرده است:
۱. متوسط درآمد.
۲. منابع مالی پایدار: هنر صنعتی پاک و بدون کربن و شغلی خوب و پردرآمد است.
۳. اجرای مقرون به صرفه/ فضای کار
۴. حفاظت محلی: در گذشته برای زندگی مقرون به صرفه، هنرمندان محله‌های ارزان را انتخاب می‌نمودند، حال با گذشت زمان، به علت جنبهٔ فرهنگی و تاریخی محل زندگی هنرمند تبدیل به محلی گران می‌شود.
۵. اعتبارهای مالی فیلم و تلویزیون.
۶. دسترسی به سرمایه و آموزش. بانک‌ها اغلب متولی و حامیان تحصیلی هستند.
۷. حمایت از هنرمندان محلی. چرا باید به هالیوودیان از هنرمندان محلی بیشتر بها دهیم؟ تحقیقات حاکی از آن است که در سال ۲۰۰۵ کانادایی‌ها ۲۵ میلیارد دلار برای کالاهای فرهنگی و هنری هزینه کرده‌اند.
بانک‌های جهانی حامی هنر
از آنجا که هنر و حمایت از آن همواره با رشد و شکوفایی بر تولید ناخالص داخلی مؤثر است، بانک‌ها نیز کوشیده‌اند در این میان، از گروه‌های ورزشی، موسیقی، هنری، تأتر و… حمایت کنند.
گروه هلندی آی ان جی بانک، با مرکزیت در آمستردام یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین حامیان هنر و هنرمند است. شرح فعالیات بانک شامل، بانکداری خرده‌فروشی، بانکداری مستقیم، بانکداری تجاری، سرمایه‌گذاری بانکی، مدیریت دارایی، بیمه خدمات، از جمله دامنه‌های فعالیت این بانک است. ناخالص درآمد سالانه این بانک ۱۵۰ میلیارد دلار با بیش از۴۸میلیون مشتری از ۴۰ کشور با ۷۵۰۰۰ نیروی کار است. با توجه به فورچون جهانی ۵۰۰ در سال ۲۰۱۲، آی ان جی، بزرگ‌ترین بانک خدمات مالی در جهان و از ۱۸ شرکت پردرآمد دنیاست. در بخش فرهنگ و هنر نیز، حامی ورزش، هنر و تحصیلات است.
در زمینه ورزش برای چندین سال حامی مسابقات دو ماراتن در نیویورک، میامی، گرجستان، هاتفورد، فیلادلفیا و حاشیه خلیج سانفرانسیسکو بوده است. حامی فوتبال رویال هلندی و کنفدراسیون فوتبال آسیا است. حمایت مالی آی ان جی بانک در هنر حامی موزه هنر نیویورک، ارکستر موزه (ریجسک)، موزه ملی هلندی آمستردام و حمایت‌های مالی و صاحب خانه‌های مجموعه‌های هنری در بلژیک، مکزیک، هلند، لهستان، و انگلستان است. و حمایت از گِی پراید از سال ۲۰۰۸، همچنین حمایت مالی در جهت دانش‌آموزان و دانشجویان مالی برای کارآموزی، و حمایت از طریق وام به دانشجویان پذیرفته شده برای توسعه صنعت مالی از دیگر فعالیات این بانک در جهت فرهنگ و هنر است.
تریودوس بانک، بانکی به مرکزیت هلند با شعبی در اسپانیا، بلژیک و… است. پیشگام در بانکداری اخلاقی است. با اعتقاد بر اصل اینکه ارزش‌های فرهنگی هم به نفع بانک و هم به نفع مردم است.
تریودوس، مشتق از واژه یونانی به معنی سه‌جانبه است (مردم، سیاره و سود). این بانک بانی فعالیت‌های مؤسسات خیریه که منجر به سود اجتماعی و محیط زیست است. بانک با استفاده از سپرده‌های صد‌ها هزار نفر به مشارکت و حمایت از نمایشگاه‌های ارگانیک، مناسبات فرهنگی، ابتکارات هنری، پروژه‌های تجدیدپذیر انرژی، و شرکت‌های اجتماعی می‌پردازد. در سال ۱۹۸۰ اولین صندوق سبز توسط تریودوس بانک تأسیس و برای پروژه‌های مناسب با محیط زیست در بورس اوراق بهادار هلند فعال است. تا پایان سال ۲۰۱۲ بانک بیش از ۴۳۷۰۰۰ مشتری داشت که حدود نیمی از آن‌ها در هلند و یک‌چهارم آن در اسپانیا هستند.
دوچه بانک با ۳۰ سال سابقه در حمایت از ایده‌های خاص و استعدادهای هنری است. مریم فیندلای (مسئول هنری دوچه بانک لندن): مفهوم حمایت هنری ما این است که از هنرمندان پیشرو که در زمان حال ظهور می‌کنند، حمایت می‌کنیم. این بانک از مهم‌ترین مجموعه‌داران عکس‌های معاصر و کار بر روی کاغذ است. که با حمایت مالی خود از هنر، به توسعه فرهنگی در جامعه جهانی می‌افزاید. دوچه بانک آثار هنری را مستقیم از هنرمندان و یا از گالری می‌خرد و در حراجی‌ها شرکت نمی‌کند. در نتیجه به پرورش خلاقیت کمک می‌کند. همچنین از آثار هنری خریداری‌شده در بانک استفاده می‌کند که باعث شور و نشاط و خلاقیت بیشتر در بین کارکنان بانک خواهد شد. مجله هنری آرت مگ فعالیات این بانک را در عرصعه معاصر به عموم مردم و در سطحی گسترده به اطلاع می‌رساند.
بانک آمریکا، با شعار هنر ابزاری قدرتمند برای رشد اقتصادی است. که از طریق حمایت‌های مالی به سازمان‌های هنری، کمک به تورهای بین‌المللی هنری از جمله ارکستر سمفونی شیکاگو، پروژه حفاظت از هنر و برنامه‌های نوآورانه، به رشد اقتصادی کمک می‌کند. دارندگان کارت این بانک، می‌توانند، آخر هفته‌ها بطور رایگان از مجموعه‌های هنری خود را با موزه‌های جهان به اشتراک می‌گذارد. موزه‌ها و گالری‌ها بی‌هیچ هزینه‌ای آثار را به نمایش می‌گذارند. پروژه حفاظت از هنر، حفظ ارزش‌های گنجینه‌های سراسر جهان نیز از جمله دیگر فعالیت‌های بانک آمریکا است. آثار هنری بازتابی ماندگار از فرهنگ و مردم زمان خود‌اند، و در طول زمان در معرض تخریب‌اند. از سال ۲۰۱۰ برای ۵۷ پروژه در ۲۵ کشور، امکان مالی برای حفظ آثار فراهم کرده است.
موزه هنر ویست در ژوانسبورگ، زن آهنی پیکاسو در جمهوری سلیمان، موزه گوگن‌هایم نیویورک، نسخه‌های خطی و تذهیب‌شده از انور سهیلی در موزه سی اس ام وی اس در بمبئی، برج رادیو سیمون در موزه لس آنجلس، مجموعه شخصی عکس‌های فریدا کالو و ریورا در قصر آبی در موزه فریدا کالو در مکزیکوسیتی و ۳۰ مجسمه مدرن در موزه مدرن سائوپائولو در برزیل زیر پوشش حمایتی بانک آمریکا است.
دیگر پشتیبانی‌های بانک آمریکا:
برگزاری نمایشگاه هنری ماتیس (بریده کاغذ‌ها و اتودهای دم دستی از سال ۱۹۴۳ به بعد)
ارکستر سمفونیک شیکاگو که تأسیس آن در سال ۱۸۹۱ می‌باشد.
کمک‌هزینه تحصیلی به دانش‌آموزان و آموزگاران در رشته‌های موسیقی، تأتر، تاریخ، زبان انگلیسی.
نمایشگاه‌های پاپ آرت و مخصوصاً لیختن اشتاین.
تالار ارکستر کارنگی هال.
موزه هنر ویتنی از سال ۲۰۰۱ و حمایت از نمایشگاه‌هایی بر پایه فرهنگ آفریقایی.
در ایران چندی است که بانک‌ها نیز فعالیت‌هایی جهت حمایت از فرهنگ و هنر انجام می‌دهند. بانک سامان حامی والیبال ملی ایران، و صاحب گنجینه‌ای از آثار تجسمی است. همچنین بانک پاسارگاد.
روشن شدن سیاست‌ها و روش‌های حمایت مالی در بانکداری ایرانی موردی‌ست که جا دارد، بانک‌های ایرانی نیز بصورت روشن برای سهولت و گسترش فرهنگ در وبسایت و مجلات خود ذکر کنند. برای مثال بانک کشاورزی در طرح‌های مختلف به جذب دارندگان حساب زنان و کشاورزان پرداخته است. همچنین حمایت‌های تحصیلی دانشگاه‌های دولتی در دوره‌های کوتاه‌مدت بصورت وام‌های دانشجویی که رایزنی میان دانشگاه و بانک مبدأ را شامل می‌شود، در بانک تجارت صورت می‌پذیرد. اما هنوز برای مشتریان و محققان در این زمینه سیاست‌های روشن جهت معرفی آنچه که برنامه اصلی بانک‌های داخلی بصورت فعالیت‌های بلندمدت و حمایت فرهنگی همچنان با ابهام مواجه است. چرایی اینکه هر بانک با در نظر گرفتن چه فاکتورهایی در کدام حوزه از فرهنگ و هنر سرمایه‌گذاری می‌کنند، نکته‌ای‌ست که همواره جوابی برای آن یافت نشده است. این در حالی است که بانک‌های پرقدرت و پر رنگ در عرصه اقتصادی جهان همواره برنامه‌ها و سیاست‌هایشان جهت گسترش و ترویج فرهنگ و نتیجتاً منفعت مالی و پیشبرد اقتصادی بانک و همچنین سرمایه‌گذاران را روشن کرده‌اند.
آذین ساداتی
بهار ۹۳
نوامبر ۲۰۱۷
.